Լեյլա Իփեքչի
Հրանտի մարդասպանը, եթե ուզում է, թող ընդմիշտ երեխա մնա. քանի դեռ արդարությունը չի հաղթանակել, այն գնդակը մինչև վերջին պահը շարունակելու է մխրճվել այն ծոծրակի մեջ: Եվ անընդհատ աճելու է բռնությունը:
Քանի դեռ ոճրագործության հետևում կանգնած մարդասպանների կազմակերոպությունը չի հանձնվել արդարադատությանը, Թուրքիա պետությունը, մյուս բոլոր չբացահայտված հանցագործությունների հետ միասին, որոնք չի կարողանում դատաքննության ենթարկել, շարունակելու է բռնությունները…
Իսկ մե՞նք: Առաջ անցնել, հաղթանակել… Նման անհատական նվաճումների հորանցքում, ականակիր խավար գլորվելով, հաղթանակի աղաղակներ արձակեցինք: Վա~յ մեզ, վա~յ:
«Մեզ դեռևս միասին պահողն ի՞նչն է» հարցին միասին լինելու օրինակներ ենք բերում: Օրինակ` Չանաքքալեում քրդերի և թուրքերի հետ միասին պատերազմել ենք: Միասին մահանալը մեր անցյալի անսահմանության մեջ վերածվելու է մի գործողության, որը վերջապես ներվելու է:
Սակայն երբ խոսքը վերաբերում է սպանելուն, սրան կարևորություն չենք տալիս:
Նույնիսկ մեկի արյունն անգամ չթափելով` և’ պարտիզանության, և’ ահաբեկչության, և’ ժանդարմերիայի, և’ ոստիկանության, և’ կազմակերպչության մեջ անմեղ տեղը տեր ենք կանգնում բոլոր ջարդերին, ոճրագործություններին… Առանց ճշմարտության վարագույրը բարձրացնելու անհրաժեշտություն զգալու՝ գտնում ենք հերոսություններ, որոնք մահը փոխաբերական են դարձնում:
Ոմանք ասում են. «Եթե անհրաժեշտ լինի, ներողություն կխնդրենք»: Երբեմն էլ ասում են, թե «պատրաստ ենք ներելու»: Երբ ունկնդիր չի լինում, կրկին բոլորս միասին չենք:
Գնալով ավելի ու ավելի ենք թաքցնում սպանությունը և օրինականացնում բռնությունը:
Ո’չ, չենք կարողանում միասին ապրել, սակայն եթե ինքնուրույն ենք… Կողք կողքի… Երբեմն կարողանում ենք մերձենալ: Զիջում և հնազանդվում ենք… Առանց ձեռնամուխ լինելու այնպիսի «համաշխարհային» գործողությունների, ինչպիսիք են մեր արժեքների շարունակականությունը, մեր ինքնությունը, լեզուն իրար մեջ բաժանելն ու տարածելը…
Միասին իրականությունը փոքրացրած ենք լինում…
Սակայն երբ մեզ նմանների հետ միասին մեր թիվը աճի, և մի քիչ բազմամարդ դառնանք… Սկսվում է ժամանակի և տեղի խախտում: Իրավախախտում:
Որովհետև ավելի շատ ինքնություններ, անարդարություն, անսպառ արժեքներ ունենք: Ունենք «բացարձակ» արժեքներ, որոնք մեկը մյուսի հետ չեն հարմարվում, չեն հաշտվում և չեն փոխակերպվում մեկը մյուսի:
Սակայն ընդհարվելով կարողանում ենք գոյակցել:
Միգուցե սա կարող էր օգտակար լինել: Բախվելով գոյակցելը ևս ժամանակ առ ժամանակ օգտակար է լինում, սակայն եթե արյուն չի հոսում, չբացահայտված հանցագործություններ ու ոճրագործություններ չեն լինում: Այս հողերի վրա երբեմն կարողանում ենք որսալ ընդհարվելով բազմանալու նրբությունները: Եթե ընդհարվում էլ ենք, հանդիպում ենք, ստիպված ենք հանդիպել:
Սակայն հետո անհրաժեշտ է, որ ավելի շատ ընդհարվենք: Ավելի շատ գոյատևելու ոմանց ցավը մոլեգնում է՝ բոլորից շատ գոյատևել:
Այդ իսկ պատճառով իրար չենք նմանվում, բայց և կրկին չենք կարողանում, տարբեր հայտարարների բաժանվելով ու փոխակերպվելով, ծերանալ: Մեր իմացածը սպանելով գոյատևելն է: Բիրտ ուժով. ոչ թե հասկանալով, այլ՝ բաժանելով, ոչ թե շատանալով, այլ՝ նվազելով, ոչ թե ստեղծելով, այլ՝ ոչնչացնելով…
Այս կյանքում մեր նպատակը սա՞ է: Մինչդեռ ամբողջությամբ ըստ մյուսների գործելով` սեփական նպատակը որոշելն ահա թե ինչպես է մարդուն միայնակ դարձրել…
Իշխելով, շահագործելով, նվաճելով կարո՞ղ ենք հասկանալ իրականությունը, ինքներս մեզ: Կարող են ըմբռնել, ներառել, իր մեջ ունենալ ուրիշներին, ուրիշների մեջ շարունակել իրեն, երբեմն էլ կարող են ոչնչանալ… Մեր մարդկային արժեքն ավելի՞ է մեծանալու:
Նրանք, ովքեր հսկում են, որ մեկմեկու սպանենք, կրկին ավելի շատ գոյատևելու մտահոգության մեջ են ընկել: Միայն նրանք են ցանկանում որոշել չափը: Նրանք ցանկանում են մեր կյանքը, արժեքներն ու իրականությունը կշռել իրենց միավորներով…
Լավ, որտեղ են նոր սահմանադրության քննարկումները, ամենահրատապ հոդվածները, ամենամարդկային իրավական կարգավորումները: Կրկին ցանկանում են համաշխարհային արդարություն: Նվիրաբերվենք սեփական գոյության մեր կախվածությա՞նը:
Ամիսներ, տարիներ շարունակ, էլ ինչքա՞ն:
Նորից մեր բոլոր ջանքներն ուղղելու ենք, որպեսզի օրինականացնենք այնպիսի զգացմունքներն, ինչպիսիք են վրեժն ու ատելությունը, որոնք մարդուն հեշտությամբ սադրում, դրդում են և գրեթե սպասում հարմար պահ որսալուն:
Միայն այն գիտեմ, որ որքան էլ անգութ լինենք, իրականությունը երբեք հօդս չի ցնդում, անտեսանելի չի դառնում. մնում է տեղում: Մեր մեջ եղած արդարության զգացումի համաշխարհային չափերը ոչինչ չի կարող մասնատելով վերցնել:
Բոլոր այս աղտոտ տեղեկությունը, սևացնելու արշավները, զարդարված պրոպագանդաները ակնարկի ճանապարհով «լինչեր» են: Չեն բավարարվում ճշմարտությունը շղարշելով: Ճշմարտությունը վարագույրի հետևում մինչև վերջին պահը սպասելու է մեզ:
Հրանտի մարդասպանը, եթե ուզում է, թող ընդմիշտ երեխա մնա, քանի դեռ արդարությունը չի հաղթանակել, այն գնդակը մինչև վերջին պահը շարունակելու է մխրճվել այն ծոծրակի մեջ: Եվ անընդհատ աճելու է բռնությունը: Սա միասին մահանալու պատմվածք է: Դեռևս չենք սկսել միասին ծերանալ:
taraf.com.tr
29.10.2010
Leave a Reply