Էրզրումում գտնվող 11-րդ դարի եկեղեցին վերանորոգելու է Վրաստանը

Էրզրումի Ուզունդերե գավառի Չամլըյամաչ գյուղում գտնվող Օշավանք եկեղեցու՝ երկու տարի առաջ գողացված սյուների փոխարեն դրված կոճղերը երբ սկսեցին փտել, հայտարարվեց, որ եկեղեցին Վրաստանը վերանորոգելու է:

Օշվանք եկեղեցին, որը կառուցվել է 963-973 թթ. վրաց թագավոր Կյուրոպաղատ Ադարնեսի որդիներ Դավիթի ու իշխան Բագրատի կողմից և այժմ ավերման վտանգի տակ է, վերանորոգվելու է: Ուզունդերեի քաղաքապետ Հալիս Օզսոյն, ասաց, որ Օշվանք եկեղեցին, որտեղ այցելում են հազարավոր զբոսաշրջիկներ, վերանորոգելու է Վրաստանի կառավարությունը: Օզսոյը հայտնելով, որ Տուրիզմի և զբոսաշրջության նախարար Էրթողրուլ Գյունայը առաջիկա օրերին մեկնելու է Թիֆլիս և եկեղեցու վերանորոգման վերաբերյալ արձանագրություն է ստորագրելու, ասաց. «Արձանագրություններից հետո Վրաստանի կառավարությունը սկսելու է Օշվանք եկեղեցու վերանորոգումը»:

Չամլըյամաչ գյուղում գտնվող Օշվանք եկեղեցու ռելիեֆե քարերով զարդարված սյունը կողոպտիչները մաս-մաս գողացել են: 2008 թ. հունիսին տեղի ունեցած կողոպուտի ժամանակ կողոպտիչները նաև փոքր մասերն են գողացել, այնուհետև` բարձրաքանդակներն ու նկարները: Ամենավերջում գողանալով 1.5 մ բարձրություն ունեցող միակ սյունը, որպեսզի պատմական եկեղեցին չփլվի, սյան տեղում կոճղ են դրել: 2 տարի փայտե սյան վրա հենվող եկեղեցին կանգնել է փլուզման վտանգի առաջ, քանի որ փայտե սյունը սկսել է փտել:

Վերանորոգման ավետիս

Ուզունդերեի քաղաքապետ, Արդարություն և զարգացում կուսակցության անդամ Հալիս Օզսոյը ավետեց պատմական եկեղեցու՝ Վրաստանի կառավարության կողմից վերանորոգելու մասին: Նա նաև նշեց, որ ամեն տարի մոտ 10 հազար զբոսաշրջիկներ հյուրընկալող եկեղեցու վերանորոգման համար հանդիպել է Մշակույթի և զբոսաշրջության նախարար Էրթուղրուլ Գյունայի հետ և իրավիճակի մասին զեկուցել է Անկարայում Վրաստանի Արտակարգ և լիազոր դեսպանատանը:  Օզսոյը հայտնեց, որ Տուրիզմի և մշակույթի նախարար Գյունայը նոյեմբերին գնալու է Թիֆլիս և եկեղեցու վերանորոգման համար արձանագրություն է ստորագրելու: Օզսոյը նշելով, որ եկեղեցու վերանորոգումը շրջակայքին մեծ կենդանություն կհաղորդի, ցանկացավ, որ վերանորոգման աշխատանքները ժամ առաջ սկսվեն:

Օշվանք եկեղեցին գտնվում է Ուզունդերե գավառի Չամլըյամաչ գյուղում:

Վանական համալիրից մեզ են հասել եկեղեցին, երեք մատուռը, ճաշարանը, գրադարանի շենքը, որտեղ արտագրվել են ձեռագրերը և պահպանվել: Եկեղեցու վրա առկա արձանագրություններից պարզ է դառնում, որ եկեղեցին կառուցվել է 963-973 թթ. վրաց թագավոր Կյուրոպաղատի որդիներ Դավիթ թագավորի (իշխել է 961-1001 թթ.)  և իշխան Բագրատի (մահացած 966 թ.) կողմից և նվիրվել է Հովհաննես Մկրտչին: 1022 թ., երբ շրջանն անցել է Բյուզանդական կայսրության տիրապետության տակ, կայսր Վասիլ 2-րդը (մահացել է 1025 թ.) և Կոստանդին 8-րդը (մահացել է 1028 թ.) եկեղեցու ավերված գմբեթը վերանորոգել են տվել:

Օշվանքը, որը եղել է շրջանի եպիսկոպոսական կենտրոնը, 11-րդ դարում եղել է ձեռագրերի հայտնի կենտրոն: Այս  նշանակությունը պահպանվել է մինչև 15-րդ դարը: Վանական համալիրի եկեղեցին 19-րդ դարի վերջից մինչև 1980 թ. օգտագործվել է որպես մզկիթ: Իսկ 1985 թ. Թուրքիայի Հանրապետության Մշակույթի նախարարության կողմից գրանցվել է անշարժ գույքի մշակութային ժառանգության ցանկում:

Հաղորդում է Քադիր Սաբունօղլուն Էրզրումից

Դողան լրատվական գործակալություն

31.10.2010

http://www.hurriyet.com.tr/gundem/16179596.asp

ԿԱՅՔԷՋԻ  ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

Օշկվանքի և նրա վերանորոգման շուրջ ծագած խնդրի  վերաբերյալ  քիչ թե շատ ամբոջական պատկերացում տալու համար ներկայացնում ենք վրացական մի կայքէջից հետևյալ հոդվածը: Առավել մանրամասն տես http://akunq.net/am/2010/02/25/%d6%85%d5%b7%d5%a1%d5%be%d5%a1%d5%b6%d6%84/

Վերանորոգման բանավեճ

2007 թ. Թուրքիայի և Վրաստանի միջև պատմական հուշարձանների վերանորոգման համար մի սկզբունքային պայմանագիր կնքվեց:  Այս պայմանագիրը նոր բանավեճի պատճառ դարձավ, քանի որ ըստ պայմանագրի` Վրաստանը վերականգնելու էր Օշկվանք եկեղեցին, իսկ Թուրքիան` Վրաստանում գտնվող օսմանյան հուշարձաններից մեկը: Շատ չանցած այս պայմանագրի դեմ իրենց բողոքն արտահայտեցին Թուրքիայում բնակվող հայերը: Ըստ հայ մասնագետների` պաշտոնական արձանագրություններում որպես վրացական եկեղեցի ճանաչված և վրացիների կողմից յուրացված եկեղեցին հայերին էր պատկանել, և այդ պատճառով ճիշտ չէր Վրաստանի կողմից դրա վերանորոգումը:  Այն, որ վրացիներն ու հայերը բնակվել են նույն տարածաշրջանում, պատճառ է դարձել նրանց մշակութային մերձեցման: Այդ պատճառով դեռևս քննարկվում է այն հարցը, թե տարածաշրջանում գտնվող եկեղեցիները ու՞մ կողմից են կառուցվել, ու՞մ կողմից են օգտագործվել, արդյո՞ք վրացական են, թե՞ հայկական:

Վրացիները 4–րդ դարում քրիստոնեություն են ընդունել և ազդվել է Բյուզանդիային ենթակա Պոլսո (Քաղկեդոնի) եկեղեցուց: Իսկ միաբնակ հայերը դեմ են դուրս եկել Պոլսո (Քաղկեդոնի) եկեղեցուն: 451 թ. տեղի ունեցած Քաղկեդոնի տիեզերական ժողովին այն ժամանակ պարսիկների դեմ պատերազմելու պատճառով չմասնակցած հայերը չճանաչեցին տիեզերական ժողովի ընթացքում կայացած որշումները: Քաղկեդոնի տիեզերական ժողովին չմասնակցած ազգերին պաշտոնապես արգելվեց սեփական լեզվով աղոթել: Հայերն ընդհանրապես չընդունեցին այս որոշումը, սակայն բյուզանդական ազդեցությամբ ի հայտ եկան այս որոշմանը ենթարկվող որոշ իշխաններ և համայնքներ: Առաջացան հայկական եկեղեցուց հեռացած քաղկեդոնական կոչվող համայնքներ: Սրանք հարավում հայ ասորիներն էին, արևմուտքում` հայ բոշաներն (կովկասյան գնչուներ) ու հայ հոռոմները, և հյուսիսում` վրացական Բագրատունիները:

Բագրատունի արքայատոհմի մի թևը, որպես հայոց թագավոր, գահ բարձրացավ Անիում, իսկ մյուսը թևը 8–րդ դարում բնակություն է հաստատում Թաո-Քլարջեթիում և կոչվում վրաց Բագրատունիներ: Հայտնի է, որ Արդվանուչ քաղաքում (այսօր այն գտնվում է Արդվինի շրջանում) գահ բարձրացած վրաց Բագրատունիների պալատում հայերեն էին խոսում և նույնիսկ ձեռագիր ստեղծագործությունները արաբերենից հայերեն էին թարգմանում: Բագրատունիները, հայերեն խոսելով հանդերձ, Բյուզանդիային ենթակա լինելու պատճառով իրենց աղոթքները կատարում էին նաև վրացերենով, քանի որ վերջիններս մասնակցել էին Քաղկեդոնի տիեզերական ժողովին:

Հայտնի է, որ Բագրատունիները մեծ աջակցություն են ցուցաբերերել վրացական եկեղեցիների զարգացմանը, միայն վրացի Բաշրահիփ Հանձտալի Գրիգոլի ժամանակաշրջանում վերանորոգվել կամ կառուցվել է Թաո-Քլարջեթիի շրջանում գտնվող 12 վանք: Ընդունված է, որ Թորթումի շրջանում գտնվող Իշխան, Օշկվանք և Հահուլի եկեղեցիները այդ ժամանակաշրջանում կառուցված կառույցներ են: Հավանականությունը մեծ է, որ Օշկվանքի և Իշխանի նման հայկական հետքեր կրող կառույցները նույնպես վերանորոգվել են նույն ժամանակաշրջանում: 

Ըստ հայ մասնագետների` Օշկվանքը կրում է հայկական եկեղեցու ճարտարապետությանը բնորոշ բոլոր առանձնահատկությունները: Նույնիսկ եկեղեցու անունը հայկական է:  Օշկվանք անունը հայերենով նշանակում է վանք. այն վանք բառի և Չամլըյամաչ գյուղի նախկին անվան` Օշկի միացությունն է:  Սա էլ առնվազն ցույց է տալիս, որ եկեղեցին համայնքի ներսում պատկանել է նաև հայերին: 

http://www.karavi.ge/viewtopic.php?t=3332&postdays=0&postorder=asc