Սկյութարի Սուրբ Կարապետ եկեղեցի

Եկեղեցին, որտեղ անցկացվեց ՙԳուսան 2010՚ երգչախմբի Կոմիտասյան պատարագը, կառուցվել է 1617 թ. վանեցի Զաքարիա վարդապետի ջանքերով (1552 թ. ի վեր Սկյութարի Բաղլարբաշըում, Յենիմահալլեում գտնվող փայտե եկեղեցու տեղում, որի գոյության մասին հայտնի է):

Հովհաննես Կոլոտ պատրիարքի օրոք արքունական (հասսա) ճարտարապետ Սարգիս Խալֆան (?-1737/) վերակառուցել է այն 1727-1729 թթ.:

Նույն թվականներին եկեղեցու դիմաց Երուսաղեմի վանականների համար վանք է կառուցվել: Երբ 1736 թ. Երուսաղեմի պատրիարք Գրիգոր Շղթայակիրը եկել է Ստամբուլ, վանքին նոր սենյակներ են ավելացրել:

***

Այս շենքը հետագայում հիմնահատակ ավերվել է: 1838 թ. անմիջապես եկեղեցու արևելյան կողմում կառուցվել է ճեմարան: Վանքի կողքին պարիսպներով շրջափակված մեծ այգի կար:

 Եթե նույնիսկ Յենիմահալեում գտնվող առաջին եկեղեցու կառուցման տարեթիվը հայտնի չլինի, հավանական է, որ կառուցված լինելի վանեցի և մշեցի վարպետների կողմից, որոնք Սկյութարի առաջին հայ բնակիչներն են և մասնակցել են Յենիմահալեի մզկիթի կառուցման աշխատանքներին:

 Եկեղեցին, որը վերակառուցվել է 1838 թ. Աստվածատուր պատրիարքի օրոք, 1844 թ. օգոստոսի 8-ին վերանորոգումից հետո բացվել է, որից 9 տարի հետո` 1847 թ., հրդեհվել է: Իսկ Հարություն պատրիարքի ժամանակ վերակառուցվել է որպես քարաշեն եկեղեցի:

Կառուցման ծախսերը հոգացել են Մաթևոս և Ապիկ Ունջույան եղբայրները: 1888 թ. օգոստոսի 2-ին կրկին բացվել է ծիսական արարողությունների համար: Եկեղեցու մերձակայքում կա նաև գերեզմանոց, որի մակերեսը կազմում է 20719 մ քառ.:

Եկեղեցու աջ և ձախ կողմում կանոնավոր սրբատաշ քարից կառուցված երկու զանգակատուն կա, իսկ բակի երկու դռան մեջտեղում` մարմարից կառուցված երեք աղբյուր: Եկեղեցին հինգ դուռ ունի: Գլխավոր մուտքի դռան վերևում եռատող հայերեն երկու մակագրություն կա: Եկեղեցին վերանորոգվել է սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-ի ֆերմանով:

Եկեղեցին ծածկում է երկար շրջանաձև կամարը: Բացի այդ՝ մակագրության կողքին Սուրբ Հիսուսի կյանքը խորհրդանշող բարձրաքանդակ կա:

Մկրտության բաժինը լուսավորվում է գմբեթր վրայի պատուհանից: Մուտքի վերին հատվածում գտնվում է երգչախմիբի և կանանց երկհարկանի հավաքավայրը:

Եկեղեցու աջ և ձախ կողմերում գտնվող ձախակողմյան դռներից հետո գալիս է մեկական թևերով հատվածը: Ձաղակողմյանը իրար մեջ է, իսկ աջակողմյանը երկու բաժին ունի:

18-19-րդ դարերում եկեղեցին եղել է հայկական կարևոր մշակութային կենտրոն:

Հովհաննես Կոլոտ պատրիարքի օրոք Սուրբ Կարապետ եկեղեցուն կից բացվել է Ստամբուլում առաջին հայկական դպրոցը (1719-1720 թթ.):

Վանքի կողքին գտնվող այգու պատճառով օսմանյան շրջանում թաղամասը, որը զավթել է մինչև Բաղլարբաշի հայկական գերեզմանոց ձգվող այս այգու տարածքը, հայտնի է եղել Վանքի այգի անունով:

Աղբյուրը՝ մասնավոր

Կոմիտաս Վարդապետ – Կոմիտաս պլատֆորմ