Անթուրայի որբանոցի հայ երեխաների գերեզմանոցում բացվել է խաչքար-հուշակոթող

 Լիբանանահայ բարերար Գոհար Խաչատուրյանի նյութական աջակցությամբ Անթուրայի Սուրբ Զոզեֆ քոլեջի գերեզմանոցում, որտեղ հինգ տարի առաջ հայտնաբերվեցին Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած ու թրքացման ծրագրին զոհ գնացած հայ որբերի շիրիմները, տեղադրվել է խաչքար-հուշակոթող։

Խաչքարի վրա հայերեն, արաբերեն, ֆրանսերեն և անգլերեն գրված է. «Ի հիշատակ հայ նահատակներին, ովքեր զոհ գնացին Օսմանյան կայսրության գործադրած ցեղասպանության»:

Շիրիմները հայտնաբերած Միսակ Քելեշյանն իր հատուկ երախտիքի խոսքն է ուղղել Գոհար Խաչատուրյանին` իր խնդրանքին արձագանքելու և այս կարևոր ձեռնարկն իրականություն դարձնելու համար, ինչը հավերժացնում է հայ որբ նահատակների հիշատակն ու նաև ապացուցում սերունդներին, որ Բեյրութի մերձակայքում գտնվող Անթուրա որբանոցում գոյություն ունի փաստ, որ Օսմանյան Թուրքիայի իրականացրած զանգվածային սպանությունները հայերի նկատմամբ ցեղասպանություն են: Եղբայրական գերեզմանոցում հանգչում են ավելի քան 300 հայազգի որբեր, որոնք մահացել են խոլերայից ու սովից:

Ցեղասպանության ապացույցն այդ որբանոցի հայազգի ավելի քան 1.200 սաների պատմությունն է, որ մի քանի տարի առաջ ոչ ոքի հայտնի չէր:

Որբանոցն այն տարիներին ղեկավարել է Ջեմալ փաշան` հայերի ցեղասպանության կազմակերպիչներից մեկը, և Թուրքիայի առաջին ֆեմինիստուհի Հալիդե Էդիփ Ադըվարը: Նրանք հայ երեխաներին ստիպում էին փոխել անունները` թուրքական անուններ տալով, ստիպում էին մահմեդականություն ընդունել և դաժանորեն ծեծում էին բոլոր նրանց, ովքեր հայերեն էին խոսում:

Համաձայն ՄԱԿ-ի Կոնվենցիայի՝ երեխաների բռնի էթնիկ փոփոխությունը ցեղասպանության առաջին նշաններից մեկն է։
Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար Թալեաթի հրամաններից մեկում ասված էր, որ հինգ տարեկանից բարձր բոլոր օսմանահպատակ հայերը պետք է դուրս տարվեն քաղաքներից և սպանվեն:

Այդ երեխաների մի մասը ողջակիզվեց, մյուսները թունավորվեցին, խեղդամահ արվեցին, մահացան սովից ու հիվանդություններից: Ցեղասպանության հետևանքով որբացան հարյուր հազարավոր երեխաներ, որոնց մի մասը դատապարտված էր դավանափոխության կամ ազգափոխության:

Մի շարք կազմակերպությունների ու անհատների աջակցությամբ, հետագա տարիներին հայտնաբերվեցին ու փրկագնով ազատվեցին հազարավոր նման որբեր: Այնուամենայնիվ, նրանց մի ստվար հատված դատապարտված էր ուծացման:

Ի դեպ՝ Միացյալ Նահանգներում նկարահանվել է «Ցեղասպանության որբեր» փաստագրական ֆիլմը, որը պատմում է Անթուրայի որբանոցի մասին ու նվիրված է Հայոց ցեղասպանությունից հետո որբացած 150.000 հայ որբերին: Ներկայում «Ցեղասպանության որբերը» ֆիլմի պրոդյուսերներն աշխատում են վավերագրական ֆիլմի մեկ ժամանոց տարբերակի վրա, որտեղ ներառվելու է նաև հայտնի լրագրող Ռոբերտ Ֆիսկի բացառիկ հարցազրույցը, ով այցելել է Անթուրայի որբանոց ու առաջիններից մեկն է The Independent և այլ թերթերի միջոցով աշխարհում բարձրաձայնել հայոց ցեղասպանության փաստերից մեկի` որբ երեխաների բռնի դավանափոխության ծրագրի մասին:

Անթուրայի որբանոցի հայ որբերի եղբայրական գերեզմանոցում խաչքար-հուշակոթողի բացման արարողությանը անդրադարձել են լիբանանյան բոլոր հայտնի թերթերն ու հեռուստաընկերությունները:

Բեյրութում այս հուշակոթողը արդեն անվանում են լիբանանյան Ծիծեռնակաբերդ` Գոհար խաչքար` զարդարված այբուբենով ու Կիլիկիայի թագավորության խորհրդանշական թագով:

Tert.am

24.09.10