«500 հազար ծպտյալ հայ կա»
Հայոց պատրիարքի փոխանորդ Արամ Աթեշյանի այն հայտարարությունը, թե իրենց շուրջը եղող և որպես «քուրդ մահմեդական» հայտնի հայերն սկսել են վերադառնալ իրական արմատներին, խախտեց Թուրքական պատմագիտական ընկերության նախկին նախագահ, դոկտոր, պրոֆեսոր Յուսուֆ Հալաչօղլուի լռությունը` «ծպտյալ հայերի թեմայով»: Պրոֆ. Հալաչօղլուն հայտնելով, որ մեր երկրում գոյություն ունեն առնվազն 500 հազար «ծպտյալ հայեր», առաջ քաշեց նաև այն տեսակետը, թե նրանք, ովքեր իրեն «ցեղապաշտության» մեջ են մեղադրում և առանց դատի դատապարտում` այս ճշմարտությունն ասելու համար, այսօր հայտարարում են դրա մասին, որովհետև հող են նախապատրաստում` հայերին գույք տալու և Թուրքիայից փոխհատուցում ստանալու նկատառումներով:
15 օր առաջ իր կնոջը կորցրած պրոֆ. Հալաչօղլուն Աղթամարի եկեղեցում մատուցված պատարագից հետո Հայոց պատրիարքի տեղապահ Աթեշյանի արած հայտարարությունից անմիջապես հետո մի հոդված հրապարակեց Türk Ocakları կայքէջում:
Հալաչօղլուն հետևյալն է գրում «Իրենց անձնագրերում քրիստոնյա գրել տվողների վերաբերյալ մի մեկնաբանություն» վերնագրով այդ հոդվածում.
«2010 թ. սեպտեմբերի 21-ին մի տեղեկություն է հրապարակվել «Հյուրիյեթ» օրաթերթում` Վանի աղբյուրներին մոտ կանգնած Օքան Քոնուրալփի կողմից: Լուրը վերնագրված էր հետևյալ կերպ. «Այլևս քրիստոնյա են գրել տալիս իրենց անձնագրերում»: Ըստ էության` օրակարգում էր Վանա լճում գտնվող Աղթամարի եկեղեցու պատարագը: Այն ներկայացվում էր որպես սույն եկեղեցում 95 տարի անց կատարված առաջին պատարագ: Այդ պատարագը պատճառ եղավ Թուրքիայում մշտապես գաղտնի մնացած մի թեմայի բացահայտմանը և մեկնաբանվեց որպես մինչ օրս իրենց ինքնությունը թաքցնել հարկադրված հայերի վերադարձ իրենց արմատներին` ի հետևանք ժողովրդավարացմանը: Արդյո՞ք դա էր իրականությունը, թե՞ կար մեկ այլ չափանիշ: Այդ տեղեկության մեջ նշվում էր նաև, որ Թուրքիայի հայոց պատրիարքարանի պատրիարքի գլխավոր փոխանորդ Արամ Աթեշյանի` մահմեդական եղող զարմիկները ևս 4 ամիս առաջ քրիստոնյա են գրել տվել իրենց անձնագրերում: Հավելվել էր նաև, թե տվյալ անձինք իրենց շրջանում հայտնի են եղել որպես «մուսուլման քրդեր»: Մյուս կողմից` տեղ էր տրվել նաև նրանց այն մեկնաբանությանը, թե «արտաքուստ մուսուլման ընտանիք էինք, բայց ներքուստ` հայ»: Այդ ձևով ընդգծվում էր, որ վերջին մեկ տարվա ընթացքում նշանակալից չափով եղել են իրենց իրական արմատներին վերադարձողներ:
2007 թ. մի ելույթ էի ունեցել Կայսերիում (Կեսարիա) կազմակերպված և ավշար ցեղին նվիրված գիտաժողովում: Իմ այդ ելույթում խոսել էի «իրենց քուրդ կամ ալևի քուրդ ներկայացնող հայ դավանափոխների մասին»: Քարը տեղահան էր արվել, և այլևս ինձ չասված վատ խոսք ու հայհոյանք չէր մնացել` ներառյալ ցեղապաշտությունը: Թեման այնպես էր ներկայացվել ու խեղաթյուրվել, որ դատապարտվել էի` առանց դատի: Մինչդեռ թե’ Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանությունն ընդունողները և թե’ հայկական սփյուռքի ներկայացուցիչները հարցնում են, թե որտեղ են Անատոլիայում ապրած հայերը: Իմ խոսքերում վիրավորանք չկար` ուղղված մեր քուրդ և ալևի քաղաքացիներին: Ես, որպես գիտնական, փաստաթղթերով բացատրել էի, թե որտեղ են նրանք: Իմ` այն ժամանակվա բոլոր ասածները հիմնված էին Ամերիկայի արխիվային վավերագրերի վրա, և անգամ մինչև անունների և գյուղական անվանումների հասնող մանրամասն տեղեկություններ կային: Վերոնշյալ արխիվային փաստաթուղթը պատրաստվել էր հայկական արմատներով պաշտոնյաների կողմից, և զեկուցումը կրում էր «Հայկական քրդեր» վերնագիրը»: Տվյալ վավերագրում արձանագրված էր ամեն ինչ, ընդհուպ մինչև այնպիսի տեղեկություններ, ինչպիսիք են, օրինակ, թե որ հայկական համայնքը որ քրդական աշիրեթի անվանումն է ստացել, որտեղ են բնակվում նրանք և ինչպիսի ստորաբաժանումներ ունեն: Սակայն ոչ ոք ինձ չհարցրեց, թե որտեղից են ինձ հասել այդ տեղեկությունները: Միայ մեղարդեցին, թե ինչու եմ այդ թեմայով խոսում և որ նման հայտարարություններով ցեղապաշտություն եմ անում: Այդ ի՞նչ պատահեց այսօր, որ ինձ վիրավորելու պատճառ դարձած այդ թեմայով բոլորը հանգիստ կարողանում են ասել, թե հազարավոր հայեր են այդ կերպ ապրում` մուսուլմանի անվան տակ: Լրիվ հերյուրանք է այն ենթադրությունը, թե «նրանք ազատվել են թաղամասային ճնշումից», քանզի այն տարիներին այդ շրջաններից ինձ զանգահարող մեր քաղաքացիները հայտնում էին, թե նրանց բոլորին ճանաչում են, և իրապես էլ բոլորը, հարգարժան պատրիարքի գլխավորությամբ, տեղյակ էին, թե որ գյուղերում կային նման «ծպտյալ հայեր»: Նույնիսկ Հրանտ Դինքը, Աստված հոգին լուսավորի, հայտնել էր, որ 1977 թ. ի վեր միսիոներները ջանում են գտնել նման հայերի: Իմ հաշվարկներով` այսօր կան նման առնվազն 500 հազար հայեր:
Հայ լինելը ոչ հանցագործություն է, ոչ էլ ստորացուցիչ դրություն: Այսօր Թուրքիայում ապրում են հայկական արմատներ ունեցող մեր քաղաքացիները, որոնցից շատերի հետ մենք ունենք սերտ առնչություններ: Ըստ իս` մեր իրական հայկական քաղաքացիներին անհանգստացնողները հենց այդ ձևով իրենց թաքցնող հայկական ծագում ունեցողները և ցեղասպանության մասին հերյուրանքը առաջ քաշողներն են: Պատմության մեջ բազմաթիվ տհաճ իրադարձություններ են գրանցվել, սակայն չի եղել դեպք, որ դրանցից որևէ մեկը վերածվի այդքան երկարատև փտախտի: Ոմանց կողմից փորձ է արվել անձնավորել այս թեման: Անհրաժեշտ է, որ սույն խնդրին ճիշտ գնահատական տրվի: Այսպես, օրինակ, ինքս ոչ մեկին չէի վիրավորել և կարծում էի, որ ճիշտ կլիներ, եթե նման անձինք իրենք արտահայտվեին: Հիմա էլ եմ այդպես մտածում: Սակայն կարծում եմ, որ պետք է այս հարցը լուսաբանվի, որպեսզի ճիշտ պատկերացում կամզվի Թուրքիայում տեղի ունեցած մի շարք դեպքերի մասին: Բայց, դժբախտաբար, վերջերս Թուրքիան վերածվել է էթնիկականության դրախտի: Ըստ իս` իրական ցեղապաշտությունն այն է, երբ այդ կերպ հող է նախապատրաստվում` մեր երկրի նման մարդկանց միջև տարբերություն մտցնելու համար: Այժմյան մթնոլորտը զարգանում է մոտ ապագայում Թուրքիան լիովին քայքայելու ուղղությամբ: Այս վերջին դրությունն էլ հայերին, ոչ բացահայտ ձևով, գույք տալն է և մի տեղ փոխհատուցման համար հող նախապատրաստելը:
Իսկ իրականում, եթե տվյալ դեպքն ամբողջապես լուսաբանվի, հաստատ կբացահայտվի, թե որքան են անտեղի Հայոց ցեղասպանության մասին պնդումները: Իհարկե, ողջ խնդիրը այս հարցի հետ առանց վախենալու առերեսվել կարողանալն է կամ էլ այն, թե ուզում ենք դա իմանալ, թե ոչ: Ճիշտ այնպես, ինչպես, օրինակ, ցանկանում ենք, թե ոչ` իմանալ, որ այն դեպքում, երբ այսօր պահանջում են տեղը դնել Աղթամարի եկեղեցու խաչը, իրականում, ինչպես որ դրա մասին հիշատակում կա գերմանական արխիվում, իսկական խաչը 1907 թ. տարել է Հայաստանի կողմից եկած Միշելյանի հրոսախումբը եկեղեցին ավարի ենթարկելուց հետո և որպես նվեր տվել Միշելյանի կնոջը: Իսկ միգուցե մենք նրանցից ենք, ովքեր շատ լավ գիտեն, որ մեր շուրջը հազարավոր հայկական ծագում ունեցողներ կան»:
Ջենք Թութարլը
Odatv.com
23.09.2010
Leave a Reply