Ի՞նչ կիրառումներ կան ԵՄ-ում` փոքրամասնությունների լեզուների առնչությամբ

Եվրոմիությունը փոքրամասնությունների լեզուների վերաբերյալ ունի երկու պայմանագիր։ Առաջինը 1992 թ. Ստրասբուրգում ստորագրված «Ազգային փոքրամասնությունների պահպանման մասին շրջանակային պայմանագիրն» է, իսկ երկրորդը՝ 1992 թ. ստորագրված «Տարածաշրջանային եւ փոքրամասնությունների լեզուները` որպես Եվրոպայի սոցիալական պայման» պայմանագիրը, որը երաշխիքի տակ է վերցնում մայրենի լեզվով կրթություն ստանալու իրավունքը։ Քանի որ եվրոպական շատ երկրների սահմաններում գտնվող գաղթական աշխատավորներն էլ են որպես փոքրամասնություն ընկալվում, ապա ապահովվում է նաև այս աշխատավորների՝ մայրենի լեզվով կրթությունը։ Թուրքիան չի ստորագրել այս երկու պայմանագրերից և ոչ մեկը։ 2000 թ. ստորագրված եւ 2003-ին կիրառության մեջ մտած «Տնտեսական, հասարակական եւ մշակութային իրավունքների վերաբերյալ միջազգային պայմանագրի» նկատմամբ զգուշություն ցուցաբերեցինք՝ որպես փաստարկ բերելով Լոզանի պայմանագիրը։ Բացի այդ՝ քանի որ Թուրքիայի սահմանադրության 3-րդ կետում նշված է, թե պետության պաշտոնական լեզուն թուրքերենն է, եւ դարձյալ սահմանադրության 42-րդ կետում նշված միջազգային պայմանագրի դրույթները թեև գաղտնի են պահվում, այնտեղ փաստվում է, որ կրթական հաստատություններում թուրք քաղաքացիներին թուրքերենից բացի ոչ մի այլ լեզու չի կարող ուսուցանվել և դասավանդվել որպես մայրենի լեզու։

Ֆրանսիայում ընտրովի է, իսկ Իսպանիայում` ազատ

Եի երկրներում մայրենի լեզվով կրթությունը հետևյալ պատկերն ունի.

ՖՐԱՆՍԻԱ-Փոքրամասնությունների լեզուները պետական եւ մասնավոր դպրոցներում ուսուցանվում են որպես ընտրովի դաս:

ԳԵՐՄԱՆԻԱ-Փոքրամասնական խմբերը իրավունք ունեն անձնական կյանքում եւ հասարակության մեջ փոքրամասնությունների լեզունները գրավոր եւ բանավոր օգտագործել: Թե’ մայրենի լեզվով կրթության մեջ և թե’ մամուլում գերմանական օրենսդրությունը որեւէ սահմանփակում չի դնում:

ԱՆԳԼԻԱ-Էթնիկ եւ մշակութային փոքրամասնություններն իրենց լեզուներով հրապարակումներ անելու եւ մասնավոր դպրոցներ բացելու իրավունք ունեն:

ԻՏԱԼԻԱ-«Շրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների պայման»-ը չի վավերացվել:  Սկսած մանկապարտեզից` տարրական կրթության մեջ իտալերենի հետ մեկտեղ ցանկության դեպքում հնարավոր է նաև մայրենի լեզվով կրթվելը:

ԻՍՊԱՆԻԱ- Բոլոր ինքնավար շրջաններում մայրենի լեզվով կրթությունն ազատ է:

ՀՈՒՆԱՍՏԱՆ-Արեւմտյան Թրակիայի 230 նախակրթարաններում եւ ճեմարաններում տրվում է թուրքերենով կրթություն: Պայմանագրերի համաձայն` թուրք փոքրամասնությունը, որն ամեն տեսակի կրթական կազմակերպություններ հիմնելու իրավունք ունի, նոր կրթական հաստատություններ բացելու հնարավորություն չունի:

ԴԱՆԻԱ-Փոքրամասնությունները կարող են օգտվել լեզվի, կրթության, կրոնի, մշակույթի եւ նման հարցերի հետ կապված բոլոր իրավուքներից:

ԱՎՍՏՐԻԱ-Փոքրամասնությունների մայրենի լեզուները գերմաներենի հետ միասին ընդունվում են որպես պաշտոնական լեզուներ: Այն շրջաններում, որտեղ փոքրամասնություններ շատ կան, պետական դպրոցներում դասեր են տրվում փոքրամասնությունների մայրենի լեզուներով:

ՀՈԼԱՆԴԻԱ-1997 թ. կիրառության մեջ մտած օգտագործվող օտար լեզուների ուսուցման օրենքն ու մայրենի լեզվով կրթությունը, ուսումնական պլանից դուրս բերվելով, վերածվեց ընտրության վրա հիմնված մի մշակութային իրավունքի:

ՍԼՈՎԱԿԻԱ-Սահմանադրության մեջ օգտագործվում են ազգային փոքրամասնություններ եւ էթնիկ խմբեր տերմինները: Նույն ծագումն ունեցող քաղաքացիների հետ միասին նրանք ևս ապահովված են մշակութային ժառանգությունը զարգացնելու, մայրենի լեզվով լուրեր հաղորդելու ու հրատարակելու, մշակութային եւ կրթական հաստատություններ հիմնելու իրավունքներով:

ԲՈՒԼՂԱՐԻԱ-Սահմանադրության համաձայն` նրանք, ում մայրենի լեզուն բուլղարարենը չէ, բայց հանդիսանում են Բուլղարիայի քաղաքացիներ, իրավունք ունեն իրենց մայրենի լեզուն օգտագործելու եւ սովորելու:

gazetevatan.com
16.09.2010