Դերսիմի հայերը որոնում են իրենց ինքնությունը

Դերսիմի հին ժողովուրդներից հայերը այլևս ցանկանում են տեր կանգնել իրենց արմատներին:

«Դերսիմցիներն ուզում են սրբել հայերի արցունքները»:

Միհրան Փրկիչ Գյուլթեքինը պատրաստվում է հիմնել «Դերսիմի հայերի միություն» կազմակերպությունը…

Լուսանկարը` Սահակ Գյուրյանի

Հուլիսի 29-ից մինչև օգոստոսի 1-ը կայացած Մնձուրի մշակույթի և բնության 10-րդ փառատոնին Դերսիմի կենտրոնում գտնվող արվեստի փողոցում բացված տաղավարների մեջ տեղ է գտել նաև Դերսիմի հայերի միություն կազմակերպությունը հիմնելու նախապատրաստության մեջ գտնվող Միհրան Փրկիչ Գյուլթեքինի տաղավարը: Մենք կարճատև զրույց ունեցանք Գյուլթեքինի հետ:

Հարց –  Խնդրում եմ ներկայանաք, պատմեք Ձեր ընտանիքի մասին:

Պատասխան – Ես ծնվել եմ 1960 թ. Դերսիմում: Ծնողներս հայ են: Նախկին անունս Սելահեդդին է: Մենք 1915-ից առաջ աշխարհ եկած Սարգիս, Հարութ և Պողոս անուններով երեք եղբայրների թոռներն ենք: Մենք` Դերսիմի հայերս, հավաքական կերպով ապրում էինք Թունջելիի կենտրոնում գտնվող մի տեղ, որի նախկին անվանումը «Գազիք» էր.  այժմ կոչվում է Ջումհուրիյեթ թաղամաս: Մենք մեր թաղամասում պահպանել ենք մեր առանձնահատկությունները:

Հարց – Հայերը ճանաչվա՞ծ են Դերսիմում:

Պատասխան – Հայերն այստեղ հիմնականում ճանաչված են իրենց մասնագիտություններով, արհեստներով: Բաքի Դևլեթլին այն հայերից մեկն էր, ովքեր շատ ճանաչված են այս կողմերում` որպես տվյալ ժամանակաշրջանի առաջադեմ մարդկանցից մեկը: Ալի Քեմիքը ճանաչված է որպես անագող /կլայեկագործ/, Հասան Իրեզը` ջուլհակ և առաջին անգամ մրգային պաղպաղակ պատրաստող: Այստեղի բնակիչները հայերին ճանաչում են ըստ մասնագիտության: Երբ ասում են «Հայ դարբին Մուստաֆա», շեշտում են նրա հայ լինելը: Երբ ասում են «Հայ թամբագործ, պայտար, քարագործ», ուրեմն հայերը պահպանել են իրենց ինքնությունը:

Հարց – Ի՞նչ դժվարություններ են ունեցել Դերսիմի հայերն անցյալում:

Պատասխան – Երբ փոքր էի և դպրոց էի հաճախում, դպրոցի մուտքի մոտ վեճեր էին լինում նույն դպրոցում սովորող մյուս երեխաների հետ: Վերջիններս վազում էին մեր հետևից` «հա’յ, հա’յ, հա’յ» գոռալով և քարեր նետելով: Երբ Մնձուրում լվացք էինք անում, դիմացի կողմում լվացք անողները վիրավորում էին մեզ, քանի որ հայ էինք: Հայերն էլ են մեծ տառապանքներ ապրել այս հողերում: Այդ պատճառով էլ ես հասկանում եմ քրդերի տառապանքները: Քրդերը տառապում են պատերազմելով, բայց պայքարում են: Պատերազմի պայմաններում ամեն ինչ կարող է պատահել. ես դա հասկանում եմ: Բայց հայերն այդ տառապանքները քաշում են ոչ թե պատերազմելով, այլ` իրենց գոյությունը պահպանելու համար:

Հարց – Ի՞նչ նպատակներ է հետապնդում Դերսիմի հայերի միությունը:

Պատասխան – Միությունը դեռևս չի հիմնվել, մենք գտնվում եք նախաձեռնության փուլում: Գործունեություն ենք ծավալելու` սոցիալական, քաղաքական, դավանական ու մշակութային հարցերի ուղղությամբ: Նպատակ ունենք պահպանության տակ վերցնել այստեղի հայկական կառույցները, եկեղեցիներն ու գերեզմանները, ապահովել, որպեսզի հայկական գյուղերը վերագտնեն իրենց նախկին անվանումները: Իմ պարտականությունն է, հին հայկական գյուղերը շրջելով, արձանագրել եկեղեցիները, պատմական ու մշակութային վայրերը և վերանորոգել դրանք: Բայց եթե դերսիմցի հայերը վախենան ու հետ կանգնեն, ոչ մի բանի չենք կարողանա հասնել: Նրանք վախենում են իրենց կենսակերպի պատճառով: Տարիներ շարունակ հայություն բառը որպես հայհոյանք է օգտագործվել: Մինչդեռ ես եկա Դերսիմ ու բացեցի իմ տաղավարը, նվագեցի Դերսիմի հայերի ժողովրդական երգերը, վաճառեցի հայերին վերաբերող գրքեր: Ոչ մի հակազդեցություն չստացա: Տաղավար եկած յուրաքանչյուր մարդ հուզեց ինձ: Մարդիկ սիրում են հայերին: Ալևի քըզըլբաշները ցանկանում են սրբել այն արցունքները, որ թափել են հայերն այս հողերում:

Դերսիմցի հայերն արդեն պետք է ապրեն` առանց թաքնվելու: Ես այլևս չեմ ուզում, որ դերսիմցի հայերը քրդական ու թուրքական անուններ կրեն: Ցանկանում եմ, որ Դերսիմի հայերը իրենց խանութների վրա նորից հայերեն ցուցատախտակներ դնեն, որ հարգված լինեն և տեր կանգնեն իրենց մշակույթին, որ վերադառնան իրենց էությանը, իրենց երեխաներին եկեղեցի ուղարկեն: Դրա համար անհրաժեշտ է, որ մենք կազմակերպվենք: Դերսիմցիների գլխավորությամբ` բոլոր հայերին կոչ եմ անում աջակցել մեր միությանը:

 Հարցազրույցը վարեց «Ակօսի» լրագրողներից Սահակ Գյուրյանը

Լուսանկարը` Սահակ Գյուրյանի

http://www.dersimnews.com/Insan-Yasam/Dersimli-Ermeniler-Kimliklerini-Ariyor-1145.htm

Նյութը տրամադրել է Հրայր Դժոխքը-darontci_simon@yahoo.de