Թուրքական ռասիզմը երկիրը տանում է դեպի մասնատում: Այսօրվա իթթիհատականներն անում են հենց այն, ինչ անում էին դարասկզբի իթթիհատական պանթյուրքիստները: Ցեղապաշտությունը քայքայիչ է, և ռասիստական համակարգն ու տվյալ համակարգը պահպանելու համար վարվող, վարված քաղաքականությունները երկիրը տանում են մասնատման: Դրա հաստատումը կարող ենք տեսնել գերմանացի ցեղապաշտների արարքների դեպքում: Հետաքրքրքվողներին կարող եմ խորհուրդ տալ ընթերցել Թանըլ Բորայի` 2008 թ. Բիրիքիմ հրատարակչատանը տպագրված «Թուրքիայի Լինչի դատաստանի համակարգը» գիրքը, որը թեև փոքրածավալ է, սակայն անչափ մեծ է բովանդակային առումով: Բորան գրքի էջերից մեկում գրում է. «Իրավասուների ծով համբերատարությունը, խառնամբոխին լայնորեն դեպի Լինչի դատաստան «հրահրվելու իրավունքի» շնորհումը, երբեմն սրանց որպես կիսաօրինական միլիցիայի խմբավորումների պես լավ վերաբերմունք ցուցաբերելը Թուրքիայում ձևավորում է այնպիսի վերին աստիճանի կարևոր երևույթ, ինչպիսին է Լինչի դատաստանը: Թերևս հենց սա է Լինչի դատաստանի, եթե չասենք` օրինականացման, ապա` բնական դարձնելու հիմնական պատճառը»(էջ 12):
Մեր` մի քանի ամիս առաջ հրատարակած հոդվածներից մեկի վերնագիրը «Անջատողականություն» էր: Անջատողականությունը մեզ բացատրում էր այն զգացմունքային վիճակը, որն առաջացել էր վերջին տարիներին:
Թուրքական ռասիզմը ծնեց արագ անջատոցականություն, և դժվարանում էին արտաբերել այն, ինչը հաջորդելու էր զգացմունքային անջատմանը: Թուրքական ազգայնականությունը` իր սահմանադրական և օրինական հենքերով, հատկապես` քաղաքական գործիչների, ինչպես նաև` անվտանգության, դատական ու կրթական համակարգերի վրա թողած խորը հետքերով, երկիրը տանում է անջատողականության և մասնատման: Դա պետք է նկատել: Բազմաթիվ աջակողմյան ու «ձախակողմյան» քաղաքական գործիչներ նույնիսկ չեն էլ նկատում, որ իրենց արածը ցեղապաշտություն է: Օրենքները խոսում են «թուրք զավակի, թուրքական երկրի և թուրքական հայրենիքի» մասին: Դրանով չի սահմանափակվում: Պետությունն այնպես է խոսում «ցեղակիցներից, ազգակից հասարակություններից», կարծես թե դրանք իրական անձինք են: Թուրքիայի Հանրապետությունն անգամ հետևյալ անունն է տալիս միջինասիական այն որոշ պետություններին, որոնց ցեղակից և ազգակից է անվանում` «Թուրքական հանրապետություններ…»:
Պետությունը փոքրամասնությունների դպրոցներում ևս ասում է, թե «Գլխավորը թյուրքիզմն է ու թուրքական հայրենիքը»: Դրանով էլ չի բավարարվում. ամեն առավոտ ստիպում է, որ ասեն` «Թուրք եմ, իրավացի եմ, աշխատասեր եմ»: Անձնազոհության ոգով է դաստիարակում փոքրիկ երեխաներին, նրանց հարկադրում է, որ տան հետևյալ երդումը. «Թող իմ գոյությունն ընծայվի թուրքական գոյությանը»:
Այդ ցեղապաշտ նորմատիվ կանոնակարգումները, որոնք տեղ են գտել սահմանադրության մեջ և օրենքներում, արտացոլվում են նաև իրական կյանքում: Թեև հանրահայտ է, որ անօրինական դրսևորում ունեցողները ամենուր թաքնվում են սրբերի հետևում, բայց և այնպես` հասարակական բյուրոկրատիան շատ դեպքերում աջակից դիրքորոշում է ցուցաբերում ազգային ու կրոնական խորհրդանիշները որպես զրահ օգտագործողների հանդեպ: Վարչապետները, նախարարները, նահանգապետները և գավառապետները Լինչի դատաստան տեսնող խառնամբոխի արածները որակում են որպես «հայրենասեր քաղաքացու հակազդեցություն»: Այդ որակումից իրենց հասանելիքն են ստանում մինչև իսկ մարդասպանները: Ինեգյոլում Լինչի դատաստան տեսածները դառնում են «ինեգյոլցի քաղաքացիներ», իսկ Լինչի դատաստանի ենթարկվածները` «արևելցի անձինք»: Նույնը կատարվում է նաև Դյորթյոլում: Ճիշտ այնպես, ինչպես ասում են Մանիսա Սելենդիի գնչուների հասցեին: «Սելենդիցիները» հակազդեցություն ցուցաբերած են լինում «գնչու քաղաքացիների» նկատմամբ: Դյորթյոլն այրած և ավերած խուժանը դառնում է «դյորթյոլցի քաղաքացի»: Իսկ հրի և սրի մատնվածները` «արևելցիներ» կամ «քրդական արմատներ ունեցող քաղաքացիներ»: Կան տեղացիներ, իրական տերերը երկրի, մեկ էլ` հետագայում ինչ-որ կերպ այստեղ հաստատված և հանգիստը խաթարած, հյուրընկալության սահմաններն անցածներ (քրդերն են դրանք): Օրենքի տեսանկյունից Լինչը և Լինչի նախաձեռնությունը համարվում է քրեական հանցանք: Պետության ոստիկանները, զինվորները, դատական համակարգի աշխատակիցները պետք է ֆաշիստ խուժանին վերաբերվեն այնպես, ինչպես օրենքն է պահանջում: Խոսքը բոլորովին էլ ազգային ռեֆլեքսի կամ էլ հայրենասիրության դրսևորման մասին: Տեղի է ունեցել Լինչի դատաստան և հարձակում: Խոսքը կողոպուտի, ավերման և այրման մասին է… Ճիշտ կլինի գոնե մի քիչ անդրադառնալ պատմությանը…
Ռասիստական, խտրական ու ֆաշիստական է այն համակարգը, որը քար նետած երեխային 5-10 տարվա ազատազրկման պատիժ է սահմանում, բայց ընդամենը 5-10 հազար լիրա վճարելու պատիժ է տալիս մի քաղաքական կուսակցության գլխավոր նախագահի քիթը ջարդած խուլիգանին: Դա մեկ այլ անվանում չունի: Ակնհայտորեն ցեղապաշտ է Թուրքիայի սահմանադրական և իրավական համակարգը: Նույն կերպ են վարվում նաև պետական մարմինները: Հենց դա պետք է փոխվի: Չենք էլ հասցնի մեր շուրջը նայել՝ այդ քաղաքականությունը երկիրը կտանի անջատոցականության: Թուրքական ցեղապաշտությունը երկիրը հասցնում է մասնատման:
Ռասիզմին, ցեղապաշտ պետական գաղափարախոսությանը ուղեկցում են Լինչի դատաստանները: Այնպես, ինչպես ժամանակին եղել է Գերմանիայում… Այնպես, ինչպես արդեն մեկ հարյուրամյակ` ժամանակ առ ժամանակ տեղի է ունենում այս տարածքներում…
Հյուսնյու Օնդյուլ
evrensel.net
29.07.2010
Leave a Reply