Նոր քննարկում մեջլիսում

Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության առաջարկը չի ընդունվել, բայց քննարկումները շարունակվում են: Էթնիկ պիտակավորու՞մ, թե՞ երկրի հարստություն:

Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության` «էթնիկական մարդահամար» անցկացնելու առաջարկը չընդունվեց, սակայն առաջարկի քննարկումը շարունակվում է: Մյուս կուսակցությունները Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցությանը մեղադրում են ցեղապաշտության, ռասիզմի և էթնիկական պիտակավորում անելու ցանկության մեջ:

Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովը քննակում է «էթնիկ պիտակավորման» մասին առաջարկը: Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության խմբակցության միջոցով օրակարգ բերված «էթնիկական մարդահամար» անցկացնելու առաջարկը նախ բռուցքներ գործածելու տեղիք տվեց, ապա առաջացրեց թե’ իշխանության  և թե’ ընդդիմության հակազդեցությունը: Մինչ Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության անդամները պաշտպանվում են, թե «Մեր տարբերությունը մեր հարստությունն է», իշխանությունն ու ընդդիմությունը հետևյալ կերպ են մեկնաբանում այդ առաջարկը. «Գանգի չափումնե՞րն եք անելու»:

Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովում բռունցքների օգնությանը դիմած Հանրապետաժողովրդական կուսակցության պատգամավոր Թայֆուն Իչլին ու Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության պատգամավոր Սըրրը Սաքըքն իրենց գնահատականները տվեցին «էթնիկական մարդահամարին»:

 Ըստ Սաքըքի` ցեղապաշտություն չէ հարցնելը, թե քանի եզդի է մնացել:

«Անիրավացի կերպով ենք իրար մեղադրում: Ուսումնասիրություն կատարելու այդ առաջարկում էլ ցեղապաշտության և անջատողականության մասնիկ անգամ չեք կարող գտնել: Մեր ասածը հետևյալն է. այս երկրում ապրում են տարբեր ժողովուրդներ: Արդեն իսկ ինքնին հարց է առաջանում, թե քանի հայ, քանի հույն է մնացել: Մենք ասում ենք, թե այս երկրում որքան ասորի, որքան հույն, որքան քուրդ է մնացել. մի՞թե դրա մասին տեղեկանալը մեր բնական իրավունքը չէ: Բայց և այնպես, անդադար մեզ մեղադրում են «ֆաշիզմի, ռասիզմի, ցեղապաշտության» մեջ: Մենք դեմ ենք հանդես եկել ռասիզմին ու ֆաշիզմին` անկախ այն բանից, թե որտեղից են դրանք ծագել, և վճարել ենք դրա համար: Մի՞թե չենք ասում, թե մեր տարբերությունները մեր հարստությունն են: Այս շրջանում հնուց ի վեր եզդիներ ու ասորիներ կային: Բոլորը թողեցին-գնացին: Նրանք մեր հարստությունն էին: Բոլորովին էլ ցեղապաշտություն չէ իմանալը, թե Թուրքիայում քանի հայ, հույն, եզդի է ապրում, որքան քուրդ քաղաքացիներ ունենք մենք: Չի կարելի դրա մեջ ցեղապաշտություն տեսնել և նման մեղադրանքներով հանդես գալ»:

Ըստ Իչլիի` հաշվել էին ապաչիներին:

«Սա բացահայտ էթնիկական պիտակավորում է: Ինչպե՞ս են տարբերակելու: Չլինի՞ թե` ըստ արյան հաշվումների: Ո՞ր խմբի մեջ են ընդգրկելու այս երկրի այն հազարավոր երեխաներին, որոնց ծնողներից մեկը թուրք է, մյուսը` քուրդ: Ես այն օրը բերեցի հիտլերյան Գերմանիայի օրինակը: Ասում են, թե իբր 1927 թ. նման մարդահամար է անցկացվել: Անկեղծ ասած` ինձ խիստ հետաքրքրում է, թե ի՞նչ աղբյուրից են դրա մասին տեղեկացել: Ավելին` ասենք, թե 1927-ին իրոք նման մարդահամար է եղել: Մենք ականատես ենք եղել, թե ինչ նեղություններ են իրենց հետ բերել նման մոտեցումները այս հարցին: Անհրաժեշտ է, որ այս առաջարկները 2010 թ. Թուրքիայում որակվեն հանցանք` ուղղված մարդկությանը: Մի ժամանակ ԱՄՆ-ում հաշվել էին ապաչիներին: Հետո կարմրամորթներից ներողություն խնդրեցին դա անելու համար… Այս առաջարկներին ամենամեծ հակազդեցությունը եկավ  այն մարդկանցից, որոնք ասում են, թե էթնիկական ծագման տեսանկյունից քուրդ են: Հարված ստացած բռնցքամարտիկների նման են. չի հասկացվում, թե ինչ են ասում: Էթնիկ ինքնությունից ելնելով` քաղաքականություն վարելը չի կարող համատասխանել այնպիսի հասկացությունների, ինչպիսիք են ժողովրդավարությունը և մարդու իրավունքները: Պետք է նրանց այդ առաջարկի դիմաց ասեն, թե «Հարավ-արևելքում վերացնելու ենք աղայությունը, ֆեոդալական կացութաձևը», բայց չեն կարող ասել, քանի որ խորհրդարանի պատգամավորների մի մասը շեյխ է ու հողատեր»:

«Գա՞նգ ենք չափելու, թե՞ արյան անալիզ անելու»,-հարցնում է Թյուրքյոնեն:

«Ըստ իս` էթնիկական մարդահամարի անցկացումն ահնարին է: Ինչպե՞ս ենք դա անելու: Գա՞նգ ենք չափելու, արյան անալի՞զ անելու, թե՞ գենետիկ քարտեզ գծելու: Այս տարածքում թուրքերը, արաբները, չերքեզները, քրդերը, աբազները իրար աղջիկ են տվել-առել, անվերադարձ կերպով խառնվել են իրար և երջանկություն զգացել դրանից: Որպես ի՞նչ և ըստ ի՞նչ չափանիշի ենք դա անելու: Նրանք, ովքեր ասում են, թե Թուրքիայում նման մարդահամարներ են անցկացվել 1927 և 1950-ականներին, պետք է մեկ անգամ էլ մտածեն: Արևային լեզվի տեսությունն էլ էր այն տարիներին քննարկվել: Արդյո՞ք Եվրոպայում նման բան կատարվում է: Օրինակ` Ֆրանսիայում անցկացվող մարդահամարների ժամանակ արգելված է որևէ մեկին հարցնել նրա էթնիկ ինքնության ու կրոնի մասին: Եթե Անգլիայում որևէ մեկին փողոցում հարցնեք, թե ինչ կրոն է դավանում, կասի` քո գործը չէ: Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցությունը դա ներկայացնում է «բազմամշակութայնություն և տարբերությունների հարստացում» դրույթներով: Այնինչ, նման մոտեցումը կարող է պիտակավորել մարդկանց և դա վերածել ռասիստական կիրառման»:

 1927 թ. մարդահամարի պնդման շուրջ

Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցությունն իր վերոհիշյալ առաջարկում առաջ էր քաշել այն տեսակետը, թե 1927 թ. Թուրքիայում նման մի ուսումնասիրություն է իրականացվել: Ըստ Խաղաղություն և ժողովրդավարություն կուսակցության ներկայացուցիչների, որոնք ասում են, թե այդ ուսումնասիրության ժամանակ Թուրքիայի քաղաքացիներին հարցրել են վերջիններիս մայրենի լեզուն, տվյալ ժամանակաշրջանում Թուրքիայում եղել են 11 միլիոն 777 հազար 810 թուրքեր, 1 միլիոն 184 հազար 446 քրդեր, 134 հազար 273 արաբներ:

 Դենիզ Գյուչեր

gazetevatan.com
18.7.2010