ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐ

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Հայ ժողովուրդը հարյուրամյակների ընթացքում ստեղծել է բազում դյուցազներգություններ, որոնց մեջ ամենաբնորոշը, առավել նշանակալիցը, ամենից ավելի հերոսականն ու ծավալունը “Սասունցի Դավիթ” էպոսն է:

“Սասունցի Դավիթ” էպոսը հայ ժողովրդական ավանդության մեջ հայտնի է մի քանի անուններով, որոնք սակայն ընդգծում են նրա միասնականությունն ու ամբողջականությունը:

Էպոսը կոչվում է “Սասնա ծռեր“: “Ծուռ” բառը հայերենում ունի մի քանի նշանակություն՝ դիվահար, խենթավուն, խելահեղ, քաջ, և իմաստային այս տարբերակներից յուրաքանչյուրը էպոսի հերոսների համար բնորոշ է նրանց կյանքի այս կամ այն պարագայում:

Էպոսն անվանում են նաև “Ջոջանց տուն“, այսինքն՝ “Մեծերի տուն“, “Ավագների տուն“, “Հսկաների տուն“: Կա ևս մի անուն՝ “Քաջանց տուն“, որ նշանակում է “Քաջերի տուն“:

Ինչպես “Մուրոմցի Իլյան” ոչ թե Մուրոմի, այլ ամբողջ Ռուսաստանի հերոսն է, այնպես էլ Սասունցի Դավիթը ոչ միայն Սասնա, այլև ամբողջ Հայաստանի հերոսն է:

Այս էպոսը վիպական-հերոսական պատմություն է Սասնա դյուցազնական տոհմի չորս սերնդի և, այդմ էլ, բաղկացած է չորս հիմնական մասից կամ չորս վիպական ճյուղից՝ “ՍԱՆԱՍԱՐ ԵՎ ԲԱՂԴԱՍԱՐ”, “ՄԵԾ ՄՀԵՐ”, “ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ”, “ՓՈՔՐ ՄՀԵՐ”:

Վերը նշված Ճյուղերից յուրաքանչյուրը դյուցազնական մեկ սերնդի պատմություն է՝ ծննդից մինչև մահ: Ճյուղերը միմյանց են հարակցված հոր և որդու հաջորդականության սկզբունքով:

Առաջին վիպական ընդհանրությունը հերոսների ժառանգական-արյունակցական կապն է:

Երկրորդ ընդհանրությունը աշխարհագրական միջավայրն է, որի սահմաններում կատարվում են վիպական հերոսների հիմնական գործողությունները: Այդ միջավայրը լեռնային և անառիկ Սասունն է՝ սահմանակից շրջաններով և երկրներով:

Մյուս կարևոր միավորիչ գիծը վիպական հիմնական կոնֆլիկտի ընդհանրությունն է, որը դրսևորվում է բոլոր ճյուղերում: Այդ կոնֆլիկտի էությունն է կազմում՝ հակադրությունը օտար, այլադավան բռնակալի և յուրայինի, ուղղահավատի, բռնի հարստահարվածի միջև, որը լուծվում է պայքարով և միշտ վերջիններիս հաղթանակով:

Սույն էպոսի կամ հերոսավեպի ամենաբնորոշ գիծը նրա հերոսական անպարտելի ոգին է, որ մի կողմից պայմանավորված է նրա նախահիմքում ընկած հին առասպելական դյուցազունների հերոսական սխրանքներով, մյուս կողմից՝ արաբական բռնապետության դեմ մղված այն դարավոր հերոսական մաքառումներով, որոնցով բնորոշվում է 7-10-րդ դարերի հայոց պատմությունը:

Էպոսն ասացողների կողմից պատմվում է երգաձայն, ռիթմիկ առոգանությամբ,իսկ նրա առանձին դրվագներ երգվում են և հանգավոր բանաստեղծության ձև ունեն: Միմյանցից երբեմն շատ հեռու բարբառներից յուրաքանչյուրի բնորոշ առանձնահատկությունն ավելի ցայտուն է դրսևորվում էպոսի չերգվող մասերում, քանի որ մեղեդու, հանգի ու չափի հետ կապված երգի մեջ միշտ էլ ավելի լավ է պահպանվում հնագույն տեքստը:

 Էպոսը կարդալ  http://www.icha.mincult.am/epics.php?lang=arm հասցով: