ՙՑեղասպանության՚ լարված ոգեկոչումը Թաքսիմ հրապարակում

Ստամբուլում հայերի տեղահանության՝ օրվա վերջին ոգեկոչումը լարված սկսվեց, լարված էլ ավարտվեց: Ոստիկանությունը գրեթե շուրջկալի մեջ էր առել հրապարակը: Մտավորականները և արվեստագետները հրապարակում մոմեր վառեցին ու լռելյայն նստացույց արեցին: Իսկ ուղիղ նրանց դիմաց եղան այլ ցույցեր:

Թաքսիմ հրապարակում հայոց տեղահանության ոգեկոչումը, որն օրեր շարունակ լարվածության առարկա էր դարձել, և որին ձգտել էին արգելք լինել` էլեկտրոնային հասցեների միջոցով սպառնալիքներ տեղալով, կայացավ երեկոյան ժամերին: Մոտ 500 հոգի, որոնց շարքերում կային նաև մտավորականներ ու արվեստի գործիչներ, լուռ նստացույց արեցին: Այս միջոցառման ընթացքում, որն իրականացվեց ոստիկանության ձեռնարկած անվտանգության խիստ միջոցների պայմաններում, հրահրվեցին նաև սադրանքներ:  

Մտավորականներն ու արվեստագետները ՙԱյս ցավը մեր ցավն է, սուգը` բոլորինս՚ թուրքերեն և հայերեն գրություններով պաստառներ էին կրում: Սևազգեստ էին. վառվեցին մոմեր, դրվեցին մեխակներ: Ոգեկոչմանը մասնակցեցին արվեստի գործիչ Զեյնեփ Թանբայը, Օսման Քավալան, Օմեր Լաչիները: Պարզաբանումներով հանդես եկավ արվեսի գործիչ Զեյնեփ Թանբայը: Թանբայն արձանագրեց, որ 1915-ին, երբ Թուրքիայի բնակչությունը 13 միլիոն էր, Թրակիայում, Էգեյանի շրջաններում, Ադանայում, Մալաթիայում, Վանում, Կարսում, ինչպես նաև` Ստամբուլի Սամաթիա, Շիշլի, Գալաթա թաղամասերում և Իշխանաց կղզիներում բնակվում էին 1,5-2 միլիոն հայեր: Թանբայը նշեց, որ այդ հայերը ՙմեր թաղամասերի նպարավաճառներն էին, դերձակները, ոսկերիչները, ատաղձագործները, կոշկակարները, մոտակա դաշտերի ռանչպարները, ջրաղացպանները, դասընկերները, ուսուցիչները, սպաները, զինվորները, պատգամավորները, պատմաբանները, երգահանները… Նրանք մեր ընկերներն էին, մեր դրկից հարևանները, մեր հոգսերը կիսողները: 1915 թּ ապրիլի 24-ին նրանց սկսեցին ՙուղարկել՚: Մենք կորցրեցինք նրանց: Չկան այլևս: Նրանց մեծ մասը մեր մեջ չէ: Նրանց գերեզմաններն անգամ չկան: Իսկ ՙմեծ աղետի՚` մեր խղճին նստած ՙմեծ ցավը՚ կա` իր ողջ ծանրությամբ: Ավելանում է արդեն 95 տարի՚:

Զեյնեփ Թանբայը ՙայդ մեծ ցավն իրենց սրտում զգացող բոլոր թուրքիացիներին՚ կոչ արեց ՙխոնարհվել 1915-ի զոհերի հիշատակի առջև` սևազգեստ, լռելյայն, նրանց հոգիների համար վառված մոմերով, ծաղիկներով: Քանզի այդ ցավը մեր ցավն է, սուգը` բոլորինս՚:

 Սադրանքներ հրահրվեցին

 Թաքսիմ հրապարակում տեղի ունեցած միջոցառման ընթացքում արձանագրվեցին նաև սադրանքների փորձեր: Հրապարակը շուրջկալած ոստիկանությունը թույլ չտվեց, որ խմբերը միմյանց դեմ դուրս գան:  Մի խումբ հանդես եկավ ՙԹող անիծյալ լինի հայկական սփյուռքը՚, ՙԱյստեղ Թուրքիան է. կա’մ սիրիր, կա’մ հեռացիր՚ կարգախոսներով:

 Երթ` Իսթիքլալ պողոտայում

 Միջոցառումնրի ավարտից հետո ոստիկանությունը տեղահանության ոգեկոչման մասնակիցներին զգուշացրեց, որ ցրվեն դեպի Իսթիքլալ պողոտան: Այստեղ մյուս խմբերի մուտքն արգելվեց. ստեղծվեցին բարիկադներ: Այդ պահին հարյուրավոր անձինք շարժվեցին դեպի Իսթիքլալ պողոտան` ՙԿեցցե´ քուրդ, թուրք ու հայ ժողովուրդների եղբայրությունը՚, ՙՈւս ուսի` ֆաշիզմի դեմ՚ կարգախոսներով: Երթն ավարտվեց աննշան ընդհարումներով, որոնց պատճառը  երթի մասնակիցների վրա առանձին անհատների հարձակումների պատճառն էր:

 www.atilimhaber.org, 25.4.2010