Այնթապ

ԱՅՆԹԱՓ, քաղաք Դաշտային Կիլիկիայում, Գերմանիկեից (Մարաշ) մոտ 110կմ. հարավ-արևելք, Եփրատի աջակողմյան վտակ Սաջորից 18 կմ արևմուտք, բլրոտ տեղանքում: Առաջին անգամ հիշատակվում է XI դարում: Ունեցել է հոծ հայ բնակչություն: Խաչակիրների օրոք մտել է Եդեսիայի դքսության մեջ: Այնուհետև քաղաքը տիրել են զանազան մահմեդական հրոսակներ:

1266-ին Կիլիկիայի Հայոց Հեթում Ա թագավորը երկու անգամ փորձել է ազատագրել Այնթապը, բայց չի հասել հաջողության: XIV դ. սկզբին եղել է մեծ և շեն քաղաք` ժայռափոր, անառիկ միջնաբերդով, ունեցել շուկա, ընդարձակ այգիներ:

1404թ. Լենկթեմուրի զորքերը զգալիորեն ավերել են Այնթապը: 1516-ին քաղաքը զավթել է օսմանյան Թուրքիան:

 XVIIIդ. Մարաշի գավառի մեջ մտնող Այնթապը շրջապատված է եղել ավելի քան 100 հայաբնակ գյուղերով: XIXդ. վերջին-XX դ. Սկզբին եղել է Հալեպի նահանգի համանուն գավառի Այնթափ գավառակի կենտրոնը:

Ուներ 50 հազար բնակչություն (մոտ 20 հազարը` հայ): Այնթապի հայերը զբաղվում էին արհեստներով (լայն ճանաչում ուներ Այնթապի ասեղնագործությունը), առևտորով: Ունեին 6 եկեղեցի (Ս.Աստվածածին  մայր եկեղեցին 1873-93 թթ. կառուցել է ճարտարապետ Սարգիս Պալյանը), 17 վարժարան, զանազան մշակութային ընկերություններ: Հայ երեխաները սովորել են նաև ամերիկյան միսիոներների հիմնած ՙԿեդրոնական Թուրքիո կոլեջում՚ և օրիորդաց ուսումնարանում: 1886-ին Վարդանյան վարժարանում հրատարակվել է ՙՄենտոր՚ հայատառ թուրքական կիսամսյա պարբերաթերթը: 1912-15թթ. գործել է Կիլիկիյան ճեմարանը` գիշերօթիկ և ցերեկային բաժիներով:

Այնթապի հայերը բռնությամբ տեղահանվել են 1915-ին՝ Մեծ եղեռնի ժամանակ: Փրկվածները 1918թ. վերադարձել են Այնթապ, թուրքական նոր սպառնալիքի հանդիման կազմակերպել Այնթապի պաշտպանությունը (1920-21թթ.), այնուհետև տարագրվել: Նրանց մի մասը հետագայում գաղթել է Սովետական Հայաստան: ՀՍՍՀ Գերագույն սովետի նախագահության 1970թ. սեպտեմբերի 10-ի հրամանագրով ՀՍՍՀ Մասիսի շրջանի Թազագյուղ բնակավայրը վերանվավել է Այնթապ:

Այնթապը (վերանվանվել է Գազիանթեպ) ներկայում Թուրքիայի Գազիանթեպիլի կենտրոնն է:

Ունի տեքստիլ, սննդի, մեքենաշինական արդյունաբերություն:

Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 1, Երևան, 1990: