Եկեղեցու պատերը տեղ-տեղ հարթ կտրատված քարից են կառուցված, իսկ հիմքը ուղղանկյուն կառույց է: Բացի սրանից` եկեղեցուն կից երկու կառույց ևս կա, որոնց տանիքներն ավերված են: Սրանցից առաջինի դուռը գտնվում է գլխավոր եկեղեցու մեջ և որպես ՙքահանայի սենյակ՚ է հայտնի, իսկ երկրորդի մուտքի դուռը դրսի կողմից է. այն օգտագործվում է որպես մթերքի պահեստ:
Մեր գյուղում ապրած հայերի մասին այսօր շատ տեղեկություն չունենք: Այդ պատճառով դեռևս չգիտենք` արդյո±ք Օդուր գյուղի եկեղեցին տարածաշրջանում հատուկ կարևորություն կամ գերակա վիճակ ունեցել է, թե ոչ: Սակայն ուսումնասիրությունների շնորհիվ և մեր գյուղի ծերունիների տեղեկությունների վրա հիմնվելով` կարող ենք վստահ ասել, որ եթե այսքան մեծ եկեղեցին կարողացել է մինչև մեր օրերը անվնաս մնալ, ուրեմն հարևան գյուղերի համար հատուկ կարևորություն է ունեցել: Բացի այդ՝ և՛ ֆիզիկական, և՛ ճարտարապետական առանձնահատկությունների տեսանկյունից Կայաբուրուն գյուղի եկեղեցին շատ յուրահատուկ կառույց է:
Կարելի է կռահել, որ այդ բնակավայրն ունեցել է շատ մեծ հայկական բնակչություն, քանի որ, հին գերեզմանոցներից և գլխավոր եկեղեցուց բացի, Օդուր գյուղում կա ևս հինգ եկեղեցի (սրանք ամբողջովին ավերված են, րոշների հիմքերիի հետքերն են մնացել): Եթե մինչև իննսունական թվականները մեր գյուղում հայեր են ապրել, այսօր նրանց մասին, բացի անուններից, հավելյալ տեղեկություն չունենք: Սակայն, չնայած սրան, Դիվրիղիյում և շրջակայքում ապրած քրիստոնյաների մասին տարբեր աղբյուրներից տեղեկություններ կարողացել ենք ձեռք բերել: Պարզվում է, որ Դիվրիղին Բյուզանդիայի և Իրանի միջև սահմանային պարեկներից մեկն է եղել: Շրջակայքում բնակվող ժողոուրդը արևելյան քրիստոնեության և հեթանոսության խառնուրդից էձևավորվել և Սամսաթլը Փավլուսի տարածած դավանանքի հետևորդ է: Պավլիկյան անունով հիշատակվող այս դավանանքի գլխավոր կենտրոններից մեկն էր Դիվրիղին:
Նշված տեղեկությունների շնորհիվ մենք կարող ենք մեր գյուղի և շրջակայքի մասին մեր մեկնաբանությունն էլ ավելացնել: Թեև հատկապես մեր գյուղում բավականին շատ պատմական հուշարձաններ կան, բայց դրանց վրա կամ շրջակայքում չկան նկարներ ու արձաններ: Սրան զուգահեռ` Պավլիկյանները, որոնք պայքարում էին բյուզանդացիների դեմ, մուսուլմանների հետ կարողանում էին բարեկամաբար ապրել: Մեր գյուղում ապրած հայերը սրա վառ ապացույցն են:
Ալևիները Պավլիկյանների հետ երկար տարիներ կարողանում էին բարեկամաբար ապրել և կիսելով միևնույն ճակատագիրը՝ առաջ էին շարժվում: Ինչպես հայտնի է` ալևիությունը մի դավանանք է, որը չի կիսում ո՛չ սունիների և շիաների տեսակետները իսլամի հարցում և նրանց հետ չի համագործակցում: Ինչպես ալևիները, այնպես էլ պավլիկյանները մուսուլմանության մեջ հազար տարի համարվում էին շեղված դավանանք և այս պատճառով երկար ժամանակ ստորացվում ու չէին ընդունվում:
Այս ամենը հաշվի առնելով՝ կարելի է ասել, որ պավլիկյաններն ու ալևիները գաղտնի և բնական կապով նույն ճակատագիրն էին կիսում. Անգամ այսօր ՙՅալնըզ Քեշիշ՚ (Միայն վանական) կամ ՙԱքչալը՚ գերեզմանոցում, որտեղ յուրաքանչյուրն ունի իր եկեղեցին կամ կրոնական կառույցը, գտնվում է հայտնի Կարայակուպ եկեղեցին, որ ալևիների կողմից օգտագործվում էր որպես կենտրոն:
http://s21604.gridserver.com/ansiklopedi/kayaburun-odur
Leave a Reply