Մշո Սուրբ Առաքելոց հայկական վանքը և սուրբ Թադեի եկեղեցին

Մշո սուրբ Առաքելոց վանքը 1923 թ.

Տարոն շրջանի կենտրոն Մուշ քաղաքում գտնվող սուրբ Առաքելոց հայկական վանքը (կառուցված 5-րդ դարում) մինչև 1960 թ. կանգուն էր: Քանի որ աքսորվելու պատճառով հայեր չէին մնացել, այն վատ վերաբերմունքի և առանց հսկողության թողնելու հետևանքով 2000 թվականից հետո արագորեն ավերակի վերածվեց:

Ուրարտու պետության մեջ Մուշը կարևոր քաղաք էր և համարվում էր թագավորության արևմտյան ճանապարհի կարևոր կենտրոն: Դա մայրաքաղաք Տուշպայից (Վանից) արևմուտք ընթացող ճանապարհն էր, որը Մանազկերտի դաշտավայրը անցնելուց հետո Մուրատ գետի հովտի երկայնքով՝ Վարթոյի հարավից, հասնում է Մշո դաշտավայր:

Այնտեղից արևմուտք է ուղղվում Բինգյոլի վրայով, Էլազըղ-Մալաթիա ճանապարհի հետ, երկարում է մինչև Միջին Անատոլիա և հյուսիսային Սիրիա: Իսկ Ուրարտուի անկումից հետո քաղաքը մտավ Մեդիական, Պարսկական, Հռոմեական և Օսմանյան կայսրությունների իշխանության տակ, որտեղ մեծամասնություն կազմող հայերը բռնագաղթի և ցեղասպանության պատճառով ոչնչացվեցին:

Ոչնչացված վանքերից են Արքավանքը, ս. Արիստակեսի վանքը, Գասպարի վանքը, ս. Գևորգի վանքերը, ս. Հովհաննեսի վանքը, Բերդակ գյուղի ս. Կարապետի վանքը, Մատռավանքը և ս. Մեսրոպի վանքը:

Սուրբ Առաքելոց վանքը

Սուրբ Առաքելոց վանքը կառուցվել է Մուշից 10 կմ հարավ-արևելք գտնվող Տավրոս լեռնաշղթայի Տիրնկատար կամ Ծիրնկատար կոչվող լեռան կարակատների վրա: Միևնույն անունը կրող այլ վանքերից տարբերելու համար նրան տալիս են նաև Մշո առաքյալների կամ Երգոդասան (12 առաքյալների) վանք անունը: Վանքը, որը իր առաջին կրոնական առաջնորդի՝ Եղիազարի պատվին կոչվել է նաև Սուրբ Ղազարու, Եղիազարու կամ Գլաձորի վանք, փայլուն անցյալ է ունեցել:

Մոտակայքում է գտնվում ս. Թադեի վանքը: Ժամանակին կարևոր ուսումնական կենտրոն եղող այն վանքը շրջապատված է ամրոցով, որի առջևով հոսում է Մեղրագետը:

Սուրբ Թադեի վանքի վիճակը առաջ և հիմա

Վանքի դուռը

Սուրբ Առաքելոց վանքի դուռը պատմական շատ արժեքավոր հնություն է: Այդ փաստը լավ իմացող գերմանացի գիտնականները հայերի 1915 թ. բռնագաղթի ժամանակ, թուրք պաշտոնյաների անուշադրությունից օգտվելով, դուռը վերցրեցին: Ծրագրում էին այն տանել Բիթլիս, հետո տեղափոխել Բեռլին: Սակայն երբ ռուսական բանակի Բիթլիս մտավ, Կովկասից եկած հայ զինվորները, դուռը նկատելով, այն Կովկաս աքսորվող հայերի մի խմբի հանձնեցին: Վերջիններս որոշ ժամանակ Թիֆլիսում ապաստանեցին: Երբ հիմնադրվեց Հայաստանի Հանրապետությունը` այն հանձնեցին նորաստեղծ պետությանը:

Ութ հարյուր տարվա անցյալ ունեցող այս դռան վրա տարբեր փորագրություններ կան: Հայկական հոդվածներում ավելի լայն տեղեկություն կարող եք գտնել: