Vaspurakan, Büyük Hayk’ın eyaletlerindendir. Kuzeyden Ayrarat, kuzeydoğudan Sünik, doğudan Paytakaran ve Parskahayk, güneyden Korçayk, Mok ve Ağdznik, batıdan Turuberan vilayetleriyle sınırdaştı. Vaspurakan vilayetinin 35 ilçesi bulunmaktaydı.
M.Ö. IX. yüzyıldan itibaren Vaspurakan bölgesi Urartu Devleti’ne dahil olmuş, zanaat ve tarımda ileri bir düzeyde bulunuyordu. M.Ö. VI. yüzyılda tüm Vaspurakan bölgesi Ermeni Yervanduni, M.Ö.II. yüzyıldan M.Ö. IV. yüzyılı sonlarına kadar ise Ermeni Artaşesyan, daha sonra da Ermeni Arşakuni kırallıkları bünyesinde bulunmuştur.
VII. yüzyıldan itibaren Vaspurakan bölgesi Arap-Bizans çatışmalarına sahne olmuştur. Vaspurakan beyleri, Teodoros Rıştuni önderliğinde sürdürülen kurtuluş hareketine destek vererek bağımsızlıklarını koruyabilmişlerdir. Vaspurakan beyleri, Arap Halifeliği’ne karşı takındıkları muhalif tutumlarından dolayı sonuncuların korkunç intikamlarına maruz kalmışlardır. Meydana gelen ağır şartlardan dolayı Vaspurakan beylikleri güçlü Ardzruni beyliği etrafında toplanıp 774-775 yıllarında Ardzruniler önderliğinde Arap Halifeliği’nin üstün sayıdaki ordularına karşı savaşmış, uğradıkları yenilgi ile verdikleri ağır kayıplara rağmen Vaspurakan Vilayeti varlığını korumaya muvaffak olmuştur. Ermeni Bagratuni Krallığı’nın üstünlüğünü tanıyan Vaspurakan beyleri siyasi açıdan Araplar’a yönelmişlerdir. IX. yüzyıl ortalarında Arap Halifeliği, Vaspurakan yönetimine son vermek isteyerek vilayetin büyük bir bölümünü geçici olarak işgal ederek çok sayıda beyleri sürgün etmiş, fakat işgalciler kısa süre içinde yerel Ermeni orduları tarafından ağır bir yenilgiye uğrayıp geri çekilmişlerdir.
1071 yılında, Malazgirt Meydan Muharebesi sonucunda Selçuklular, Bizans ordularını ağır bir yenilgiye uğratarak bölgeyi yönetimleri altına almışlardır. Vaspurakan’ın bazı kısımlarında Ardzruni hanedanının halefleri yarı bağımsız süregelmişlerdir. Bu süre zarfında, Vaspurakan ismi sadece Van Gölü çevresi ve vilayetin Ermenilerin yoğun olduğu bölgelerde kullanılmaktaydı.
XVI. yüzyılda bölge İran-Osmanlı savaşlarına sahne olmuştur. 1639 yılında Safevi İran ve Osmanlı Devleti arasında imzalanan antlaşmayla Vaspurakan Vilayeti’nin büyük bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu’na geçmiştir. XVI.-XIX. yüzyıllarında Vaspurakan bölgesinde Ermeni, Kürt ve Asuri halklarına ait özerk yönetim birimleri ve toplumları var olmuşlardır. Bu üç halk toplulukları sık-sık birleşip İranlı ve Osmanlı işgalcilerine karşı mücadele vermişlerdir. Yabancı işgal güçleri tarafından yürütülen tüm engellemelere rağmen Vaspurakan’da tarım, zanaat ve ticaret gelişmiştir.
1915 soykırımında, Vaspurakan’ın Ermeni nüfusunun büyük bir bölümü Rus Ordusu’yla birlikte Doğu Ermenistan’a göçmüştür.
