Kars’ın Ani bölgesinde bulunan ve yıllardır yok olmaya terk edilen tarihi eserlerin, define avcılarının acımasız kazıları ve hatalı bakım-onarım çalışmalarıyla geri dönüşü olmayan bir şekilde deforme edilmiş olması Ermenistanlı mimarlar tarafından bir kez daha gündeme getirildi. Yerevan merkezli Hayots Aşharh gazetesinin haberine göre, ‘Ani Katedrali’ olarak da anılan Surp Asdvadzadzin Kilisesi çevresindeki üç lahit tahrip edilerek, lahitte yer alan mezartaşları, üzerlerindeki Ermenice yazılar görülmeyecek şekilde ters çevrildi.
Konuya ilişkin açıklamada bulunan Ermenistanlı Mimar Aşod Hagopyan şöyle konuştu: “Ani Katedrali’nin arkasındaki Kraliçe Katramide kabrinin bitişiğinde üç kabir vardı. Bunlardan ikisi papazlara aitti. Orada kazılar yaparak sağlamlaştırma çalışması yaptıklarını belirtiyorlar; güzel, fakat diğer taraftan bu kazılar sonrasında bariz değişiklikler oldu. Bu durum şüphelerimizi artırıyor. Mezartaşlarının ters çevrilerek Ermenice yazıların gizlenmesini de define avcılığına mı bağlayacaklar? Papazlara ait lahitler Ani’deki varlığımızın fiili kanıtıydı, lahitleri ters çevirerek bu kanıtı gizliyorlar. Bu, bilinçli olarak yapılmış bir şey. Hatta, lahitteki kemikleri de çıkarıp dökmüşler. Anıtları böyle mi koruyorlar?”
Ortak restorasyon çağrısı
Konuya ilişkin olarak Agos’un sorularını yanıtlayan Ermenistan Mimarlar Birliği Başkanı Mıgırdiç Minasyan, Ermenistan sınırları dışında kalan Ermeni tarihi eserlerinin korunması ve onarılmasının, Ermenistan Mimarlar Birliği için vazgeçilmez bir öneme sahip olduğunu belirterek, söz konusu eserlerin korunması ve onarılması konusunda her türlü işbirliğine hazır olduklarını söyledi.
Ermenistanlı uzmanların, Ani’deki Ermeni kiliseleri ve tarihi Ermeni yerleşim merkezinde bulunan yapılarda yürütülen çalışmalar hakkında kaygılı olduğunu belirten Minasyan, Surp Asdvadzadzin Katedrali’nin, Ermeni mimarisinin eşsiz bir örneği olduğunu ve çevresinde bulunan lahitler de dahil olmak üzere her türlü tahribat ve keyfi değişiklikten uzak, aslına uygun bir onarım yapılması için Ermenistanlı uzmanlarla eşgüdümlü olarak çalışılması gerektiğini vurguladı. Ani’deki tarihi eserlerin elbirliğiyle onarılmasının ülkeler arasında da etkin bir diyalog örneği olacağını kaydeden Minasyan, Ani’deki tarihi eserlere ilişkin kaygıların ve bugüne dek yürütülen eksik ve hatalı çalışmaların Ermenistanlı uzmanların işbirliğiyle giderilebileceğini söyledi.
Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi
Ani’nin güneyinde yer alan Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) Katedrali, tarihi kentin en büyük ve en önemli yapılarından biri. Kral II. Sımpat döneminde, 989 yılında inşaatı başlayan katedral, Kral Gagik döneminde, 1001 yılında tamamlandı ve Katolikos I. Sarkis tarafından kutsanarak ibadete açıldı.
Dünya kültürel mirası bakımından büyük değer taşıyan tarihi katedral, Ortaçağ Ermenistanı’nın en ünlü Ermeni mimarlarından Dırtad Mendet’in eseri. Birçok Ermeni kilisesinde rastlanan gelişmiş taş işçiliğinde olduğu gibi, tamamıyla taştan yapılan bu kilisenin inşasında da çok renkli taşlar kullanılmıştır. Ermeni mimarisinin karakteristik özelliklerini taşıyan, bazilika biçimindeki haç planlı katedral, ‘Gatoğige’ adı verilen piramidal bir kubbe ile örtülüydü.
Ani’nin 1064 yılında kuşatılmasıyla camiye dönüştürülen katedral, 1124’te yeniden Ermenilerin kullanımına geçmiş ve kitabelerinden anlaşıldığı kadarıyla 13. yüzyılın başlarında onarılmıştır. Deprem sonucu 1319’da kubbesi yıkılan katedralin 1832’de başka bir depremle hasar gördüğü belirtiliyor.
“Agos”, Sayı:792
Leave a Reply