Ardaz: Büyük Hayk’ın Vaspurakan Eyaleti ilçelerinden ve miras hakkıyla Amatuni hanedanına ait olan mülktür. Alan olarak Maku (İran) ilçesine denk düşmektedir. Tarihçi Movses Khorenatsi’ye (Khorenli Movses) daha eski dönemlerde Şavarşavan veya Şavarşakan olarak anılmış, M.Ö. II. yüzyılın ilk yarısında ise, I. Artaşes tarafından Alan ülkesinden getirilen esirler bu bölgeye yerleştirildiğinden dolayı, bölge Alan ülkesinin Artaz (Ardoz, Ardozakan) ilçesi adıyla Artaz olarak adlandırılmıştır.
Artaşat-Yekbatan yolu Artaz’dan geçmekteydi. 451 yılındaki Avarayr Meydan Muharebesi ve 483 yılındaki Nersesapat Meydan Muharebesi Artaz bölgesinde vuku bulmuştur. VIII. yüzyılın ikinci yarısında Artaz ilçesi, Ardzruniler’in, 885’ten itibaren Bagratuniler’in, 908’den itibaren ise Vaspurakan Krallığı mülkiyetine geçmişti.
XIII. yüzyılda Maku Beyliği kurulur. XIV. yüzyıl başlarında Artaz bölgesi Safevi İran’ı tarafından işgal edilir (Maku Hanlığı’na dâhil edilir). Artaz bölgesinde Ermenilerle ilgili kaydedilen isimlerden Şavarşavan (günümüzde Maku) ilçesi, ünlü Aziz Tadeos Manastırı, Yedind (günümüzde Yerind) köyü (484 yılındaki Nvarsak Antlaşması’nın ön görüşmeleri burada yapılmıştır) ile ortaçağda, okulu ve yazım merkeziyle ünlü Tzortzor Manastırı sayılabilir.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, I. Cilt, Yerevan, 1990.
Leave a Reply