Hark

Hark. Büyük Hayk’ın Turuberan Eyaleti’nde bulunan bir bölge. Aradsani Nehri’nin yukarı havzası, Taron, Varajnunik, Apahunik, Khorkhorunik ve Bıjnunik bölgeleri arasında (sınırları kesin değildir) yayılmaktaydı. Hark bölgesiyle ilgi veriler az ve kısadır. Tarihçi Mar Abbas Katina (tarihçi Movses Khorenatsi’ye istinaden) Hark’ı ve Haykaşen’i Ermenilerin atası sayılan Hayk’ın (bazı araştırmacılar “Hayk” adını “hayr”-baba- kelimesinin çoğul şekli olarak yorumlamaktadır) ilk yerleşim yeri olarak kabul etmektedir.

Geleneksel Ermeni tarihine göre Hayk, Hark bölgesini oğullarından Manavaz’a bırakmış, o da kurduğu kale-şehrini kendi adına istinaden Manavazakert veya Manazkert (Malazgirt) olarak adlandırmıştır. IV. yüzyıla kadar Hark bölgesi, Manavazyanlar’ın bırakıtsal mülkü olmuştur. Manavazyan beyliğinin ortadan kalmasından sonra (333), Ermeni kralı II. Khosrov Kotak Arşakuni, Hark bölgesini Ağbianosyanlar’a vermiş, onlar da Manazkert şehrini episkoposluk merkezine dönüştürmüşlerdir. Katolikos Nerses’in hayat hikâyesinde Hark beyliğinden bahsedilmektedir.

Heryan (Heret, Hert), Hark’ın en eski yerleşimlerinden biri olup, tarihçi Stepanos Taronetsi’ye (Asoğik) göre ünlü filozof Davit Anhağt (yenilmez) burada doğmuştur. Aynı kaynak Hark’ın Yeğegak (Yeğegik, Uğk, Hığuk) köyünü, katolikos II. Sahak Uğnetsi’nin (534–539) doğum yeri olarak belirtmektedir. Tarihçi Aristakes Lastivertsi ise Hark’ın Mankagom, Güğk ve Agarak kasabalarından bahsetmektedir.

XI. yüzyıl başında Hark, Tondrak hareketinin (Hakob Harketsi episkopos liderliğinde) merkezi olarak gösterilmektedir. Hark bölgesi, günümüzde Türkiye’nin Bulanıkh (Bulanık) ve Manazkert illeri arasında bölünmüştür.

Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 3. Cilt, Yerevan, 1999.