Sarkis Adam
Bu sayfada, Balyan’ların bıraktığı mimari kültür zenginliğinin, Ermenilerin bu topraklarda ürettikleri kültür zenginliğin yanlızca bir küçük parçası olduğunu yazmıştım. Bugünde de “Türkiye’de İlklere İmza Atan Ermeniler” başlıklı yazıyıla, Türkiye’de ilklere imza atarak yaşadıkları toplumun kültürel, sosyal, sanat ve bilim hayatına büyük katkıları ve hizmetleri olan Mardiros MİNAKYAN, Agop VARTOVYAN – Güllü AGOP, Dikran ÇUHACİYAN, Agop MARTAYAN – DİLAÇAR, Berç Türker KERESTECİYAN, Edgar MANAS, Hamparsum LİMONCİYAN, Prof. Hagop Vahram CERCİYAN’ dan kısaca bahs etmek istiyorum…
Türk Tiyatrosu’nun kurulmasına kimler öncülük etmiştir. Türkçemize katkısıyla, Türkçeyi güncelleştiren, Türkçemizin bugünkü durumuna kim getirmiştir. “Birinci Türk Dil Konferansına” Türkçe dil uzmanı olarak katılan ve ATATÜRK’ün Agop bundan sonra senin soyadın DİLAÇAR olsun dediği Hagop Martayan’dan, Türkiye’de ilk Opera Tiyatrosu’nu kim kurmuştur… O tarihlerde bir tiyatro oyunu için kız bulunamayınca kız kılığına girerek bu rolü kim oynamıştır… ATATÜRK’ün Bandırma Vapuruna bindiğinde İngilizler tarafından suikast düzenleneceğini kim haber vermiş ve ATATÜRK, senin soyadın bundan sonra TÜRKER olsun diye kime söylemiştir… Türk müzüğünde ve Ermeni müzüğünde kullanılan ilk notayı, tüm dünyada da kullanılan, “notayı” kim bulmuştur… ATATÜRK’ün imza örneğini kim hazırlamıştır… Ve Selim SARPER, Kasım GÜLEK, Bülent ECEVİT’e kim “Robert Kolej”de ders vermiştir… Bu bilgileri paylaşmamız yararlı olur diye düşündüm
MARDİROS MİNAKYAN – (1837-1920) – Tiyatrocu
Türk Tiyatrosu’nun ilk temsilcilerinden, ilk defa 1857’de Hasköy’de sahneye çıktı, 1862’de, Beyoğlu’nda, bir oyunda genç kız rolünü üstlenecek kimse bulunmayınca, genc kız “GESİRA” rolünü üstlendi, Moliere’in “Cimri”sinde, “Zoraki Hekim”inde, Victor Hugo’nun oyunlarında oynadı… Osmanlı Dram Kumpanyasını kurdu…
AGOP VARTOVYAN – GÜLLÜ AGOP – (1840-1891) – Tiyatrocu
1860 yıllarında Osmanlı Tiyatrosunu kurdu, Osmanlı Tiyatrosunu çok uzun seneler yönetti, sayısız Türk Tiyatro sanatcısı yetiştirdi, Yakup ismi ile saraya girdi. Tiyatroyu İstanbul’un çeşitli semtlerine yaydı, eserlerinde Türkçe gösterimlere öncelik verdi… Osmanlı Tiyatrosunun, Batı Tiyatrosuna ve Avrupa Tiyatrosuna açılan bir penceresi oldu…
DİKRAN ÇUHACİYAN – (1837-1898) – Bestekar – Kompozitör
Müzik eğitimini Milano da yapan, İstanbul doğumlu, Tanzimat dönemi ünlü opera sanatcısı ve bestecisi Dikran Çuhaciyan, OPERAHANE-İ OSMANİYE ‘yi kurmuştur, Müzik tarihinde önemli bir yeri vardır. 1870 yılında “ARİF’in HİLESİ”, “LEBLEBİCİ HORHOR”, “ZEMİRE”, “KÖSE KAHYA”, “İNDİANA” ve ünlü “ARŞHAK” -2- operetlerini yazmıştır. Piyano parçaları da besteleyen Dikran Çuhaciyan’ın eserleri müzik otoritelerince OPERA, OPERET, İLAHİLER, SOLO ŞARKILAR olarak ele alınmaktadır. Tiyatro için de müzik besteleyen Çuhaciyan, OPERA TİYATROSU’nu kurdu…
AGOP MARTAYAN – DİLAÇAR – (1895-1979)
Türk Dil Kurumu ilk genel sekreteri ve ilk Baş Uzmanı, 1932 yılında Dolmabahçe Sarayında, Gazi Mustafa Kemal Atatürk Başkanlığında gerçekleşen “Birinci Türk Dil Konferansı”na Atatürk’ün daveti üzerine İstepan Gurdikyan, ve Kevork Simkeşyan’la birlikte dil uzmanı olarak katılan ve tebliğler sunan, dil bilimci Agop Martayan, 1934 yılında Türk Diline yaptığı katkılardan dolayı, Atatürk’ün kendisine önerdigi DİLAÇAR soyadını aldı.
1936-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesinde Dil-Tarih, Türkoloji dersleri veren Dilaçar – Martayan, Latin harfleri ile Türkçe Alfabenin oluşumunda katkıda bulunmuştur. 1942-1960 yıllarında, Türk Ansiklopedi’sinin hazırlanmasında Başdanışmanlık görevinde bulunmuştur…
BERÇ TÜRKER KERESTECİYAN – (1870-1949)
Türkçenin ilk etimolojik sözlüğünü hazırlayan dil bilimcisi BEDROS KERESTECİYAN’ın oğludur, Osmanlı Bankası müdürlüğü ve Hilal-i-Ahmet (Kızılay) başkanlığı yapmıştır. Atatürk’ün Bandırma vapuru ile Samsun’a giderken, İngilizler tarafından Atatürk’ün vapuruna suikast yapılacağının ihbarını yapmış ve Atatürk’ün takdirini kazanarak, kendisine, Atatürk tarafından TÜRKER soyadı verilmiş… Afyon milletvekili olması sağlanmıştır… 1935, 1939, 1943 yılları döneminde milletvekiliği yapmıştır…
EDGAR MANAS – (1875-1964)-Kompozitör
Venedik Murat Rafaelyan Koleji’nde okuduktan sonra, Padova Konservatuarı’ndan mezun olan, ünlü bestekar, maestro, ve müzik eğitmeni Edgar Manas, İSTİKLAL MARŞI’nın orkestrasyonunu yapmıştır. Dünyaca tanınmış sayısız eserlerinin yanında Türkçe, Ermenice beste ve şarkıları da vardır…
HAMPARTSUM LİMONCİYAN – (1768-1839)-Ünlü Koro Şefi.
Türk Müzüğüne, kendi adı ile anılan “Hamparsum Notası”nı sokarak birçok eserin kaybolmasını önlemiş, Türk müzüğüne paha biçilmez bir hizmette bulunmuştur, Hampartsum Notası ile notalama sistemi, Türk Müzüğünde ve Ermeni Müzüğünde reform yaratmıştır. Edgar Manas’ın kilise ilahilerinden başka bestelediği sayısız eserler vardır. Ermeni kiliselerinde bugün hâlâ Hampartsum Notaları kullanılmaktadır…
Prof. HAGOP VAHRAM CERCİYAN-Kaligraf
50 yıl süre ile Robert Kolejin’de Güzel Yazı Yazma (Kaligraf) öğretmeni olarak görev yapan Prof. Cerciyan, Atatürk’ün imza örneğini hazırlamıştır. Selim Sarper, Kasım Gülek, Bülent Ecevit, Prof. Vahram Cerciyan’ın talebeleri arasındadır.
Aykiridogrular.com
Leave a Reply