VARTAN ESTUKYAN
Son yıllarda kurulabilme imkanı bulunabilen hemşeri dernekleri; “Vakıflı Köylüler Derneği, Malatyalı Ermeniler Derneği, Sivas Ermenileri ve Dostları Dernek Girişimi, Sason Ermenileri Derneği, Burunkışlalı Ermeniler Girişimi, Arapkirliler Platformu, Dersim Ermenileri Derneği…” . Hemşeri dernekleri Ermeni toplumuna yeni bir dinamik getirebilir mi? Bu haftaki ‘Orta Sayfa’mızı bu konuya ayırdık.
Türkiye Ermeni toplumunun geleneksel örgütlenme biçimi, kilise ve okul çevresinde var olan vakıf ve derneklerdir. Kiliseleri ve okulları ayakta tutma amacına yönelik faaliyet gösteren vakıflar ve Ermeni okullarından mezun olan öğrencileri bir araya getirmeyi amaçlayan öğrenci dernekleri, yıllar yılı sosyal hayatın nabzını tuttular. Kilise koroları, dans grupları ve amatör tiyatro toplulukları ise, kültür hayatımıza canlılık katmaya çalıştılar. Ancak, kent yaşamının giderek daha bireyci bir yaşam tarzını dayattığı, televizyon, internet ve teknolojinin insanları evlerine hapsettiği günümüzde, bu yapıların önemli ölçüde güç kaybediyor olduğu da gözle görülebilir bir olgu. Acaba, son yıllarda hayatımıza giderek daha fazla giren hemşeri dernekleri, bu gidişi tersine çevirebilme potansiyeline sahip mi?
Aslına bakarsanız, hemşeri dernekleri Ermeni gerçekliği için yeni bir olgu değil. Özellikle 1915’ten sonra, Anadolu Ermenilerinin yaşadıkları topraklardan kazınarak dünyanın dört bir yanına savrulmasıyla, bu tür yapılanmalar çok farklı ülkelerde görülmeye başladı. Sivaslı, Maraşlı, Antepli, Urfalı, Diyarbakırlı Ermeniler, yaşadıkları ülkelerde, hem bir araya geldiler, hem de kültürlerini yaşatmanın yollarını aradılar. Bu derneklerin pek çoğu bugün hâlâ faaliyette ve hizmet vermeye devam ediyor.
Türkiye’de ise, gerek bürokratik ve hukuki zorluklar, gerek siyasi baskılar nedeniyle Ermeni hemşeri dernekleri kurulamadı. Ta ki son 10-15 yıla kadar. Avrupa Birliği reform sürecinde sivil toplum örgütlerinin giderek yaygınlaşması ve dernek kurmanın kolaylaşmasının ardından, Ermeni toplumu içerisinde de hemşeri dernekleri kurulmaya başladı. Kurumlarının yönetiminde şeffaflık ve sivil irade konusunda sıkıntılar yaşayan Ermeni toplumu, hemşeri derneklerine sıkı sıkıya sarıldı. Türkiye’nin tek Ermeni köyü Vakıflı köylülerin Vakıflı Köyü Derneği’nin 2002’deki kuruluşunu, özellikle son 2-3 yılda diğer dernekler izledi. Sason Ermenileri ve Malatya Ermenileri dernekleri resmen kurulurken, Sivaslı, Burunkışlalı, Arapkirli Ermeniler de, dernekleşme aşamasında. Ermeni toplumunun içinden çıkan bu derneklerin yanında, Müslümanlaştıktan sonra yeniden Ermeni kimliğine dönen Dersimli Ermenilerin kurduğu Dersimli Ermeniler Derneği de eklenebilir.
Konuştuğumuz hemşeri dernekleri yöneticileri, öncelikli hedeflerinin, toplumu bir araya getirmek, böylece memleketlerinin kültürünün yaşamasını sağlamak olduğunu söylüyor. Bu derneklerin önemli bir işlevi de, Anadolu Ermenilerinin, göç etmek zorunda kaldıkları topraklarla yeniden bağ kurmalarını sağlamak olacak gibi görünüyor. Nitekim, gezi gruplarıyla yaptıkları seyahatlerde, yerel yöneticiler ve halk tarafından da hayli sıcak karşılandıklarını söylüyorlar.
Dernekler, aralarında tatlı bir rekabet olsa da, birbirleriyle dayanışmada bulunmayı da ihmal etmiyor. Ermeni toplumu içerisinde zaman zaman “Hemşeri dernekleri toplumu bölüyor!” şeklinde eleştirilerle karşılaşsalar da, amaçlarının bölmek değil birleştirmek, azaltmak değil çoğaltmak olduğunu söylüyor ve bu tepkilerin haksız olduğunu ifade ediyorlar. Çeşitli etkinlikler, yemekler, geceler, sanat ve spor faaliyetleriyle toplumu bir araya getiren hemşeri dernekleri, önümüzdeki dönemde daha da aktif olmanın planlarını yapıyor.
Henüz çok yakın tarihli bir gelişme olan hemşeri dernekleri, rüştlerini ispatlamak ve büyüyüp serpilmek için, biraz zaman, biraz da anlayış bekliyor. Eğer toplum tarafından sahiplenilir ve yeni fikirler üretmelerine imkân tanınırsa, Ermeni toplumu için önemli bir itici güç, yeni bir dinamik olabileceklerine inanıyorlar.
(Kısatılmıştır)
vartan@agos.com.tr
http://www.agos.com.tr/hemseri-dernekleri-ermeni-toplumunda-yeni-bir-dinamik-988.html
Leave a Reply