Dünyada ilk hristiyanlığı kabul eden Ermeniler, bu yönlenmeleriyle devamlı «kökleri kurutulmak » istenmiştir … «Hemşinliler, topyekün müslümanlığa geçişleriyle hayatlarını, soylarını kurtarmışlar mıdır ?» sorusu haksız veya haklı olarak sorulmaktadır. Fakat gerçek, Bizans Imparatorluğu, onu takiben Osmanlı Imparatorluğu ve nihayet Ittihatçı’lar Türkiye Ermenilerine karşı, farklı yöntemlerle, ata topraklarından söküp, daha o zamanlardan şimdiki Ermeni diyasporasının temelini atmışlardır: ilki hristiyanlık iç çatışmaları, Osmanlılar dinsel farklılık nedeniyle müslümanlaştırarak, sonuncular ise etnik nedenlerle ve de önceden tasarlayarak I. Dünya Savaşı’ndan önce Bursa, Izmir, Istanbul gibi büyük kentlerde Ermeni varlığı bu emrivaki göçlere zorlanmaları sonucudur. Devşirmeleri, elitizm, onu da burjuvazi sınıfı takip etmiştir. Hiçbiri Ermeniler için siyasi merkez olamamış, ticari anlam taşımıştır.
Kilisenin çan kulesi (Foto : Bayındır Bel. Sitesi)
Osmanlı döneminde Izmir’de büyük bir Ermeni cemaati varlığını, « ayakta kalabilen » tarihi eserlerle kanıtlamak mümkündür. Dönemin Amerikalı, Ingiliz elçi ve gezginlerinden elde edilen bilgilere göre 10 Haziran 1841 tarihinde Türkler tarafından başlatılan, 1922’dekine hazırlık olan büyük yangından önce Izmir’de bulunan 200.000 nüfusun ancak 43%’ünü Türkler, 45%’inden fazlasını Ermeni ve Rum ve 10% civarını ise Yahudiler teşkil etmekteydiler1.
Sağ tarafta görülen ilk büyük yapı sinema binası (1940’lı yıllar – WOW web sitesi-Yılmaz Büktel)
İnsanlar ölür ama fotoğraflar asırlar boyu her şeyi net bir şekilde anlatır
Bayındır, İzmir Ili’nin güneydoğusunda Küçük Menderes havzasında yer alır. Ilk yerleşim yerleri, Bayındır Kalesi çevresinde olduğu saptanmıştır. Milattan sonra 900 yıllarında Bizanslıların, 1084 yılından sonra Selçukluların ve 1425 yılından sonra da Osmanlıların egemen olduğu bilinmektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra İzmir Ili’ne bağlı bir ilçe merkezi olmuştur. Günümüzde Izmir Ili’nin Bayındır Ilçesi’nde Ülkü Sineması olarak tanınan bina aslında, Osmanlı döneminde cemaatin dini gereksinmeleri nedeniyle inşa edilen Aziz Meryem Ana, ermenicesiyle Surp Asdvadzadzin Kilisesi’dir2.
Ermeni Kiliseleri’nin yanında herzaman bir okulu olduğundan, bugünkü Ülkü Sineması’nın yerinde de bir okul vardı, kilise ise « yazlık sinema » kısmında bulunuyordu. Sinema 80’li yıllarına kadar sürmüş. Yazlık sinema kısmı daha önce kapanmış, kışlık kısmı ise, Eskişehir’deki Ermeni Kilisesi yerine inşa edilen sinema gibi porno filimleri göstermiş fakat tutunamamış, depo olarak kullanılmış.
Ülkü Sineması veya tarihi Surp Asdvadzadzin kilisesinin geleceği
«Pek de parlak» değil çünkü kiliseden, nasıl olmuşsa, dört duvarı ayakta durabilmiş ve bu duvar parçaları ise «kem gözlerden» uzak olsun diye kapalı bir mekana hapsedilecek. Işte 3.000’i aşkın Ermeni Kilisesi’nden birinin kaderi daha …Bayındır Belediyesi Sitesi’nde edinilen bilgilere göre, kilisenin restorasyonu, 2009 yılı içerisinde İzmir Valiliği İl Özel İdaresi’nce verilen katkı payı ilehazırlanan projenin Koruma Kurulu’nun onayı ile Izmir Valiliği’ne sunulmuş ve önümüzdeki Mayıs-Haziran aylarında başlıyacak; 2012 yılı bitiş tarihi olarak hedeflenmektedir.
Bayındır Ilçesi’nde Ermeni cemaatinden kimse kalmadığı, sahibi olmadığı için kilise Hazineye devredilmiş, mevcut yasalara göre mazbut vakıf statüsüne girmiş olduğundan devlet el koymuştur… Belediye restorasyon şeklini “Çok Amaçlı Salon ve Kütüphane Binası” olarak öngörüyor:
Kiliseden artan kalanlar ve öngörülenler … Keşke herşey görseller, görsellerdeki kadar güzel ve kolay olabilse …
Alıntı3:
Teknik müdahale kararları ve mekânsal organizasyona ilişkin kararlar; yapının özgünlüğünü koruyarak, yeni fonksiyona uygun olarak verildi. İlçemizde yer alan ve 19. yüzyıl ortalarında Bayındır’ın etnik nüfusu içerisinde bir grup olan Ermeni topluluğuna hizmet veren Ermeni Kilisesi; günümüz koşullarının ihtiyaçlarını karşılamak, mevcut durumdaki özgün kilisenin gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak ve yapının korunması amacı ile ‘Çok Amaçlı Salon ve Kütüphane Binası’ olarak kullanılması düşünüldü” dedi. Bayındır Ermeni Kilisesi’nde gerçekleştirilecek olan restorasyon projesinde ana hedefin mevcut yapının üzerindeki ve çevresindeki muhdes eklerin temizlenmesi ve restitüsyon projesi ışığında yapının özgün formuna uygun olarak çağdaş malzeme ile tamamlanması olduğu ifade edildi. Yapı üzerinde izleri net olarak algılanan hasar görmüş yapı elemanları, özgününe uygun malzemelerle ve yapının mevcut olmayan kısmı ise çelik ve cam malzeme ile tamamlanacağı ve yapıyı dış koşullardan korumak ve kapalı bir hacim elde etmek için çelik strüktürlü bir koruma çatısı yapılacağı belirtildi.
A.S./H.
Dip notlar:
1. 2 Kasım 1839’da Tanzimat Fermanı mütakip 10 Haziran 1841’de Izmir Ermeni semtleri yangına verilmiş (Osmanlı Imparatorluğu dönemi), 24 Temmuz 1908 tarihinde ilân edilen II ci Meşrutiyet’ten sonra Nisan 1909 Adana Ermeni Katliamı (Ittihat ve Terraki Cemiyeti dönemi) olmuştur.
2. Orlando Carlo Calumeno, 100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler , sayfa 119.
3. Bayındır Belediye Sitesi
Kaynaklar:
– Bayındır Belediye Sitesi
– WOW web sitesi
Fotograflar:
– Bayındır Belediye Sitesi
– WOW web sitesi
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
Leave a Reply