Ardaşes S./Hocasaryan
[Tarihi eskilere dayanan bu yerleşim yerinde, M.Ö. 3 cü Yüzyılda Kelt ırkı olan Galat’lar Roma Imparatorluğu’na bağlı vasallık kurmuşlardır. Drtad Balyan, Hay Vanorayk (Հայ Վանորայք), 1914 kitabında sunulan kilise ve manastırlar, Ermeni kiliselerinin tarihte çokluğu hakkında bize bilgi verir ve bugün onların çok büyük bir kısmının yok oluşu veya harabeye dönüşü acı vericidir.]
Ankara Surp Asdvadzadzin Vankı (Kırmıza Manastır olarak da adlandırılır) Ermenilerin yoğun olduğu Kırşehir ve Sivrihisar şehir ve köyleri tek ruhani önderlik merkezi olmuş ve 1914’de halen işlevdeydi. “ Şehrin kuzeyinde, merkezden yarım saatlik mesafede, vadinin ortasından geçen nehrin (Çubuk nehri Etlik ilçesi (1) ?) kenarında: kurulmuştu”.
Manastır duvarları takviyeli olup dışta üç kapı ile açılırdı: ikisi ibadete gelenler diğeri ise görevliler içindi. 1892 yılında hacca gelenler için 35 odalı misafirhanesi yanında, daha sonraları okul (veya yetimhane) inşa edilmiştir. İbadethane içten, doğu kapısında yapılan eklemeler sonucu önceki yuvarlaklığını kaybetmiştir. Mihrabın duvar ve zemininin, kayıtlarda, 1758 yılında Kütahya çinileri ile örtülü olduğu yazılıdır. 14 – 15 ci yüzyıllarda Kağatia (Ankara) Ermeni Ruhani Liderlik merkezi olmuştur. Manastıra ait çevre topraklarda meyve ağaçları yetiştirilir ve tarımla uğraşılırdı.
Eski dönemden kalan üç bin yıllık paganist tapınak, hristiyanlığın kabulünden sonra, bizzat Aziz Boğos Arakel tarafından Allah’a ibadet için tahsis edilmiştir. Yuvarlak kubbeli ibadethane Aziz Meryem Ana’ya (Սուրբ Աստուածածնի) adanmıştır. Manastırın doğu tarafında ise mezarlık bulunmaktadır. (2)
Yedi aylık doğup yedi ay ana sütü ile beslendiginden Dzdzger ( Ծծկեր ) soyadını alan piskoposlarından Yebisgobos Garabed manastırda birçok yenilikler yapmış, Hovannes Vartabet (Յովհաննէս Վարդապետ) ile el yazmaları kütüphanesi (Մատենադարան) kurmuştur. Kendi el yazmaları çalışmalarını daha sonraları, 1727’de, piskopos olacak olan Movses Vartabet’e (Մովսէս Վարդապետ) bizzat vermiştir. Fakat birçok eski ve değerli el yazmalar bakımsızlıktan harap veya kayıp olmuşlardır. Geri kalanlar ise Papken yebiskobos Güleseryan (Բաբգէն Եպիսկոպոս Կիւլէսէրեան) büyük bir ihtimamla saklamaya çalışmıştır. Manastır içinde eski kalıntılar arasında iç kapıda kitabe (3) ve mezar taşları (4) bulunmaktadır.
Idare makamında bulunanlar
1 – Nerses Yebisgobos, 1450 tarihlerinde.
2 – Nigoğayos (Nigoğos) Yebisgobos, 1469- 1486 tarihlerinde.
3 – Garabet Yebisgobos Ulnetsi « Dzdzger », 1677 ve 1694 tarihlerinde.
4 – Stepan Yebisgobos Zeytuntsi, 1670 ve 1690 tarihlerinde. 1694 tarihinde ise görevini bırakıp gittiği Zeytun’da 1697 yılında ölmüştür.
5– Hovannes Vartabet, 1700 yıllarında
6 – Movses Yebisgobos, 1726 yıllarında
7 – Hagop Vartabet Nalyan, 1733 yıllarında. Daha sonra Konstantinopolis Ermeni Patriği olmuştur.
8 – Movses Vartabet Şirinyan, 1734 yıllarında. 1735 yılında ölmüş ve manastırda gömülmüştür.
9 – Sarkis Vartabet Sarafyan, 1736 yıllarında. Ağın (Eğin) doğumlu. Bu tarihten önce de Kayseri Surp Garabet Manastırı ruhani lideri olmuştur.
10 – Tovmas Vartabet Tamzaralyan, 1741 yılında.
11 – Bedros Vartabet Bahaduryan, 1742 yılında.
12–Garabet Vartabet Everegtsi
13 – Tateos Yebisgobos 1815 ve 1821 yıllarında.
14– Mgrdiç Yebisgobos
15 – Bedros Yebisgobos, 1830 yılında.
16 – Arisdakes Yebisgobos.
17 – Boğos Vartabet, 1839 yılında.
18 – Hagop Yebisgobos, 1847 yılında.
19 – Yeğişe Vartabet Kalfayan, 1890-1893 yıllarında.
20 – Dacat Vartabet.
21 – Yeznig Vartabet Babayan
22 – Papken Yebisgobos Güleseryan (Բաբգէն Եպիսկոպոս Կիւլէսէրեան), 1905 yılında
Tercüme: A. S./H.
Kaynaklar :
– Drtad Balyan, Hay Vanorayk (Հայ Վանորայք), 1914, s. 31
– Türk Ocakları, A. Dursun
Dip notlar:
1 – Çubuk İlçesi İç Anadolu Bölgesinde ve Başkent Ankara İline bağlı bir ilçedir. 1902 yılında kaza olmuş, 1907 yılında Ankara’ya bağlı nahiyeye dönüştürülmüştür. 1920’de tekrar kazaya, 1921 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir. Tarih içinde Hattiler, Hititler, Frigyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Ermeniler, Selçuklular ve Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır.
2 – 1925 yılında Bakanlar Kurulu Türk Ocakları merkez binasının yapımı için İçişleri Bakanlığı girişimlerde bulunmuştur. Bugünkü binanın yeri için özellikle bir Ermeni mezarlığı bulundu … devletin verdiği parayla Evkaf’tan satın alındı. Daha sonra imar verilerek bu mezarlık arsa haline getirildi. Ihaleyi Zella Şirketi aldı ve yapımına 21 Mart 1927 tarihinde başlandı. (Alıntı) Ankara halkı, Surp Asdvadzadzin manastırı hakkında bir bilgiye sahip değil; yanındaki mezarlık bu alıntıyı bana anımsattı. Bu arada Ergenekon davasında ortaya çıkan eski Ermeni mezarlığında bulunan silah deposunu da kulak arkasına atmamak gerekir.
3 – “ՋԼԵ. (1486) ՆՈՐՈԳԵՑԱՒ ՈՐՄՆ ՏԱՃԱՐԻՍ, ՏՐՕՔ ՔԱՀԱՆԱՅԻՍ ԵՒ ՔՐԻՍՏՈՆԷԻՑՆ ԱՄԵՆԱՅՆԻ, Ի ԺԱՄԱՆԱԿՍ ՆԻԿԱԼԱՈՍԻ [Նիկողոս] ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ:
4 – “Ս՜Բ ԽԱՉՍ ԲԱՐԵԽԱՒՍ ԼԵՐ ՏՈՒՐՍՈՒՆԻՆ Ի ԹՈՒԻՆ ՋՁ. (1531)”:
– “ՍՈ՜ՒՐԲ ԽԱՉ ԲԱՐԵԽԱՒՍ ԼԵՐ ՏԷՐ ԳՐԻԳՈՐ ԻՐԻՑՈՒ. ՋՂՉ. (1547)”:
Leave a Reply