Manastır, Karadeniz sahilinde, Trabzon’un yaklaşık 3 km. güneydoğusunda, Boztepe’nin Değirmendere Vadisi’ne bakan yakasında bulunmaktadır.
Ermenilerin Trabzon’daki varlıkları VII ci yüzyıla kadar inmektedir. (1) Rahiplerin varlıkları ise XI ci yüzyıldan itibaren orada bulundukları görülmektedir. XIII cü yüzyıldan itibaren, Osmanlıların baskısı sonucu kademeli olarak terk etmek mecburiyetinde kalmışlardır. Sayıları 30.000’i aşan Ermeniler, 1894-1896 yılları arasında Hamidiye Alayları’nin kıyımları nedeniyle telef olmuşlardır. (2)
Trabzon Ayasofyası’ndaki 873 tarihli bir kitabe, manastırın yapım tarihi konusuna açıklık getirmiştir. Hz. İsa’nın anısına Alexios IV. Zamanında, 1424 yılında inşa edilen manastır, 1461 yılında Osmanlılar tarafından yağmalanmıştır. XVI ci yüzyılda tadilat görmüştür. Manastır kilise, çan kulesi ve kuzey-doğusundaki şapelden oluşmaktaydı.
Yapım çalışmaları sırasında tepeden aşağıya düşen ve hiçbir şey olmayan bir işçiden ötürü buraya “Fenalığı Önleyen” (Amenapırgiç ) ismi yakıştırıldığı, Sultan Murad III’ün manastırda yediği süt ürünlerinden ötürü de “Kaymaklı” adı verildiği anlatılmaktadır; önceleri ise Yeşil Manastır olarak adlandırılmaktaydı. (3)
Binalar
Manastır, kuruluşunda kalın duvarlarla çevriliydi, günümüzde onlardan eser kalmamıştır.
En eski binası, doğusunda bulunan şapelidir, kesin olmamakla beraber, kilise ise 1424 yılında inşa edilmiştir. Eşitli kaynaklar 1421 ve kapısındaki kitabeden de Hoca Stepan Şemseddin’in yaptırdığı ileri sürülmektedir. Başka bir kaynak ise 1431 yılında yıkılmış bir Rum kilisesi üzerine Ermeni Apostolik kilisesi inşa edildigi söylenmektedir. Kompleksde bugün tamamiyle yok olmuş bir jamadun, “süt çesmesi” olarak adlandırılan bir çeşme ve kuzey-batısında da çan kulesi bulunmaktaydı.
Günümüze çok kötü durumda gelebilen manastırın kalın duvarları olduğu, doğusunda mutfak ile yemekhanesinin, güneyinde de dershane ve keşiş hücrelerinin yer aldığı görülmektedir. Avlunun ortasında kesme taştan tek nefli, üç apsidli kilise bulunmaktadır. 1622’de kutsal sahne resimleriyle bezenmiş, XVIII. yüzyılda da büyük bir onarım görerek freskleri yenilenmiş ve günümüze kadar gelebilmişlerdir.
Kilisenin batı kapısı üzerindeki melek resmi ile içerisindeki freskler iyi bir durumda günümüze ulaşabilmiştir. Bu kilisenin hemen yanı başında tek nefli, tek absitli bir kilise de 1622 yılında yapılmıştır. Çatısı tahtadan yapılmış, 1929’da çökünce yenilenmiştir.
Kaymaklı Manastırı 1914–1918 yıllarında yangın geçirmiş, bundan sonra da kendi haline terk edilmiştir.
Yakın zaman
30.000 Ermeninin yaşadığı Trabzon’da, manastır, 1915 yılına kadar Konstantinopl’a bağlı Trabzon Piskoposluğu vazifesini sürdürdü. (4) Osmanlı Içişleri bakanı Talat Paşa’nın emri ile başlatılan tehcirde toplama kampı vazifesini gördü. Şehir, Ruslar tarafından ele geçirilince keşişler tekrar geri gelmişler ve 1923 yılına kadar kalmışlarsa da (5) Ermeni Soykırımı 1,5 milyondan fazla ölü ve mağdur bırakmıştır.
1950 yıllarında çatısı yıkılmış, çan kulesi ise yıktırılmıştır. Günümüze kadar gelebilen binalar ahır olarak kullanılmaktadır.
Türkiye Devleti’nin Turizm Bakanlığı tarafından tarihi site alanı olarak halen tanınmamaktadır . Trabzon’da günümüze kalan, Ermenilere ait tek manastır , Kaymaklı Manastırı – Amenapırgiç Ermeni Manastırı, hristiyanlık öncesi, Antik Çağ kültürünün kutsal saydığı vadideki (6) bu mücevher kalıntılar, halen ilgi beklemektedir.
14 Ocak 2010’da türk wikipedia’dan konu silinmiştir.
Dip notlar:
* – Trapezunt , Trébisonde, Τραπεζούντα, Τραπεζους, Trébizonde, Trapezous
(1) Hampartsumian, Hanragitaran sovetakan de Haykakan, Trapizon,
(2) Hundreds killed at Trebizond; Soldiers joined the mob in looting and in firing on Armenians [archive], New York Times, 18 octobre 1895
(3) Bryer, Monuments bizantins et topographie du Pontos
(4) Köker, Arméniens en Turquie il y a 100 ans
(5) Équilibre, Les églises bizantines de Trebizond
(6) Mount Mithra
Kaynaklar :
http://www.worldlingo.com/
http://www.restorasyonforum.com/
Wikipedia, fr., en.
Fotograflar :
– Wow
– Wikipedia
– armenianstudies2 education
– Dick Osseman
_________________
armenian on web
09 Ocak 2011
A. S./H.
http://team-aow.discuforum.info/t7172-Trabzon-Boztepe-Kaymakl-Manast-r-Surp-Amenap-rgic-Ermeni-Manast-r.htm
Leave a Reply