Dsağkotın

Dsağkotın, Dsağkeotın, Dsağkootın, Dsağkutın: Büyük Hayk’ın Ayrarat Eyaletinde, Aradsani Nehri’nin yukarı kısmında, Dsağkants Dağları eteklerinde bulunan bölge.

Kuzeybatıdan Ayrarat Eyaleti’nin Bagrevand, kuzeydoğudan Kogovit, güneydoğudan Vaspurakan Eyaleti’nin Garni, güneybatıdan Turuberan Eyaleti’nin Ağiovit bölgelerine komşudur. Bölgenin kuzeyinde Diadin (Diyadin), güneyinde ise Dsağkants Dağları uzanmaktadır.

Urartu döneminde (M.Ö. IX-VI.) Dsağkotın Bölgesi büyük bir ihtimalle Luşa olarak anılmış ve bölgenin yönetici hanedanlığının “Aluz” adı bu isimden gelmektedir. Artaşesyan ve Arşakuni hanedanlıkları esnasında (M.Ö. 189–428) Dsağkotın Bölgesi birçok kereler İran ve Romalılar tarafından işgale uğramıştır. 368–369 yıllarında İran şahı II. Şabuh, Zarehavan şehrini yerle bir edip 5 bin Ermeni ailesini esir olarak götürmüştür. Bölge, başlangıçta Gınuni beyliğine ait olmuş, daha sonra ise Arşakuni krallarına geçmiştir.

Ermenistan’ın birinci bölünmesi (387) esnasında İran’a, 591 yılında ise Bizans’a tabi olmuştur. VII. yüzyılda Dsağkotın Bölgesi Araplar tarafından işgal edilmiştir. X. yüzyılın ikinci yarısında tekrar Bagratuni Ermeni Krallığı’yla birleşmiş, IX. yüzyıl ortalarında Selçuklular tarafından işgal edilmekle birlikte Amirspalasar II. Büyük Zakare yönetimindeki Ermeni-Gürcü birleşmiş orduları tarafından kurtarılarak Zakaryanlar idaresi altına girmiştir.

1236–37 yıllarında Dsağkotın Bölgesi Moğollar, 1387’de Lenk Timur, XV. yüzyılda Karakoyunlu-Akkoyunlu Türkmen kabileleri, XVI. yüzyılda ise Osmanlılar tarafından işgal edilir. 1828, 1877 ve 1916 yıllarında Dsağkotın Bölgesi Rus orduları tarafından ele geçirilmesine rağmen tekrar Osmanlı hâkimiyetine terk edilmiştir.

Dsağkotın Bölgesi, Ermenistan’ın en eski kültür merkezlerinden biri olmuştur. Bu bölgede Navasart (eski Ermeni takvimindeki yeni yıl) kutlamaları şenliğe dönüştürülmüştür.

Zarehavan, Şahapivan ve Angığ, bölgenin en tanınmış yerleşim yerleridir.

Dsağkotın (Erzırum/Erzurum Vilayeti’nin Bayazet/Doğubayazıt Sancağına dahil edilmişti) Ermenileri 1915 soykırımı esnasında tehcire maruz kalarak göç yolunda hayatlarını kaybetmiş, kurtulanlar farklı ülkelere sığınmıştır.

Dsağkotın Bölgesi, günümüzde Türkiye’nin Ağrı İli dâhilinde bulunmaktadır.

Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 2. Cilt, Yerevan, 1995.