Nıpırkert, Nıpret: Ağdznik Eyaleti’nde, Batı Tigris’in (Dicle) sol kıyısında bulunan Apar (günümüzde Arpaçay) ve Kağrit (Batmansu) akarsuları arasında bulunan bölge. İklimi sıcak ve karasaldır. Bölgenin büyük kısmını Sılivan (veya Silvan) Ovası kaplamaktadır (Ermeni kaynaklarında İç Ova olarak geçer). Kuzeyi dağlıktır ve burada çok sayıda maden ve tuz yatakları ile ılıcalar bulunur.
Nıpırkert, Ermeni Platosu’ndaki antik Arminia-Şupria ülkesinin merkezi bölgelerinden biri olmuştur. M.Ö. XIII.-IX yüzyıllarında sıklıkla Asur’un istilalarına sahne olmuş, M.Ö. IX. yüzyıl sonlarından VIII. yüzyıla kadar Urartu Devleti dâhilinde yer almıştır.
M.Ö. 673 yılında Asur kralı Asarkhado, diğer bölgeler gibi Nıpırkert’i de ele geçirip yıkmıştır.
M.Ö. VI. Yüzyılın ilk yarısında Yervanduni, daha sonra ise Artaşesyan Ermeni krallıkları bünyesinde bulunmuştur.
IV. yüzyılda Büyük Dsopk idari biriminin temel bölümünü, Ermenistan’ın 387 yılındaki bölünmesi sonucunda ise Roma İmparatorluğu’na geçerek Büyük Dsopk (Sofanena) özerk sınır eyaletini oluşturmuştur.
536 yılında, Bizans’a bağlı Dördüncü Hayk Eyaleti’ne bağlanmıştı.
Arap hâkimiyetinin tesisi sonucunda (VII. yüzyılın ilk yarısı) Nıpırkert, Ağdznik Emirliği bünyesine dâhil edilmiştir. XIV. yüzyılda bölgeye yerleşen bazı Kürt aşiretleri burada beylikler (Attakh, Tarcil, Mihrani, Sılemanik, Sılivan vs.) kurmuşlardır.
XVI. yüzyıl başında bölge Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilerek Diarbekir (Diyarbakır) Vilayeti’ne dâhil edilmiştir.
Nıpkert merkez, bölgenin en tanınmış yerleşim yeriydi. Levce, Hazro, Hayni kasabaları, Attakh (Antağ), Apum (Ovum, Fum), Pis (Pison) kaleleri, Aynıprığ, Surb (Aziz) Arakelots (Tarclu), Surb Makabayetsots manastırları da tanınmıştı.
XX. yüzyıl başında Nıpırkert bölgesi, Diarbekir Sancağı’nın Silvan, Lıce (Lice), kısmen de Diarbekir kazası arasında bölünmüştür. Bölgedeki yaklaşık 130 yerleşim yerinde yaşayan 30 bin Ermeni 1915 yılında katledilmiştir.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 4. Cilt, Yerevan, 2003.
Leave a Reply