Partizats Por, Partizapor. Vayk Eyaleti’nde, Ukhtik Nehri’nin Partez kolunun yukarı ve orta kısmında bulunan ve merkezi Partez yerleşimi olan bölge.
Partizats Por bölgesi, VIII. yüzyıl sonlarından itibaren, Tayk’a yerleşip Yunan kilisesi öğretisini (Kalketonizm) kabul etmiş olan Bagratunilerin mülkü olmuştur.
XVI.-XVII. yüzyıllarındaki Osmanlı-İran savaşları neticesinde bölge Osmanlılara geçerek Çıldır veya Akhaltskha (Ahıska, XVI. yüzyıldan itibaren Gürcistan) Vilayeti’nin Mamırvan (Nariman) Sancağı’na ait olmuştur. Bölge sakinleri, Osmanlının şiddet hareketlerinden kurtulabilmek amacıyla kitleler halinde yurtlarını terk etmeye veya zorla Müslümanlığı kabul etmeye mecbur olmuştur.
Nadir Şah’ın, XVIII. yüzyılın 30’lu yıllarındaki akınları ve 1828–29 Rus-Osmanlı savaşı bölgeye felâket getirmiş ve Ermenilerin bölgeyi terk etmesi sonucunda bölge ıssızlaşmış, yerleşim yerlerinin büyük bir kısmı (Akhris veya Ağorik, Lısonk, Kotris veya Kotork, Çancur, Mıtındots veya Mıtınder, Norşen, Voskehat, Vordk veya Ortuli, Partez veya Bardus, Cermuk, Cırhork veya Çılhoruz, Vardenut, Posik, Urut vs.) yıkılmıştır. 1878 yılında, Partizats Por’un kuzeydoğusundaki büyük kısmı Rusya’ya geçerek, yeni kurulan Kars Eyaleti’nin Olti (Oltu) Okrug’una (bölge) dâhil edilmiş, batı kısmı ise (Voskehat bölgesi) Erzrum (Erzurum) Vilayeti’nin Nariman Kazası’nın bir bölümünü oluşturmuştur.
Rus yönetimi esnasında, Batı Ermenistan’dan çok sayıda Ermeni, eski Partizats Por’un bazı yerleşim yerlerine tekrar yerleşmişlerdir.
1913 yılında, bölgenin Rus bölümündeki Berdus (Pertus), Partez (Barduz), Cermuk, Posik ve diğer köylerinde, tarım ve zanaatlarla uğraşan yaklaşık 150 ev (1200–1500 kişi) Ermeni yaşamaktaydı.
Osmanlının, 1914 ve 1918 yıllarındaki saldırıları sebebiyle yerli Ermeni ve Rumlar Partizats Por’dan uzaklaşmak mecburiyetinde kalmışlardır.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 4. Cilt, Yerevan, 2003.
Leave a Reply