Utik, Büyük Hayk’ın on ikinci vilayetidir. Batıdan Gugark, kuzeybatıdan Ayrarat ve Sünik, güneybatıdan Artsakh, güneyden Paytakaran vilayetleriyle sınırdaştı.
M.Ö. VIII. yüzyılın ilk yarısında Urartu kralı II. Sardur’un orduları Utik’e girer, aynı yüzyılın ikinci yarısında ise I. Rusa tarafından bu bölge Urartu Devleti’ne bağlanır. M.Ö. VI. yüzyılda Urartu Devleti’nin çöküşünden sonra Utik, Ermeni Yervanduni Krallığı’na dâhil olarak kraliyet kışlığı olarak kullanılır. M.Ö. II. yüzyılda Utik, Artaşesyan hanedanlığı döneminde Büyük Hayk’ın vilayetidir. M.Ö. I. yüzyılda Ermenistan kralı II. Büyük Tigran Tagavorağbür (Kralpınarı) olarak anılan yerde Tigranakert şehrini inşa eder. Bazı idari değişimler nedeniyle Utik, III. Yüzyılda önce 7, daha sonra ise 8 ilçeden meydana gelmişti: Aranrot, Tri, Rotparsyan, Ağve, Tuskstak, Gardman, Şakaşen ve Uti Arandznak: 301 yılından itibaren Utik’te de Hıristiyanlık yayılmaya başlamış ve bu konuda Aydınlatıcı Grigor’un torunu Grigoris episkopos büyük rol oynamıştır.
Büyük Hayk’ın 387 yılındaki bölünmesinden sonra Utik, III. Khosrov’un Doğu Ermenistan’ı sınırlarında kalmıştı. Ermeni alfabesini yeniden düzenleyen Mesrop Maştots V. yüzyıl başlarında Utik’te öğrencileriyle başlattığı eğitim hareketi sayesinde Ermenice yazı ve eğitimini yaygınlaştırmıştı. 450-451’de Vardan Mamikonyan önderliğindeki İran karşıtı ayaklanmaya Utik’in Ermeni nüfusu da katılmıştı.
V. yüzyılın sonunda Utik, Artsakh (Karabağ) Ermeni Aranşahikler Krallığı’na dâhil oldu. VII. yüzyılda Utik, Arap egemenliğine girmiş ve Arap-Khazar (Hazar) savaşlarına sahne olmuştur. IX. yüzyıl başlarında Kuzey Kafkasya’dan Ermenistan’a geçen Sevortiler Utik’e yerleşip Hıristiyanlığı kabul ederek Ermenileşmişlerdir. 840’li yıllarda Utik bölgesinde Gandzak şehri kurulur.
IX. yüzyıl sonlarında Utik’in kuzeybatı kısmı Bagratuni Ermeni Krallığı bünyesine dâhil edilir. XI. yüzyılın ikinci yarısında Selçuklular Utik’i işgal ederler. XII. yüzyılın sonlarında Utik’in batı kısımları Zakaryanlar tarafından kurtarılıp Vahramyan sülalesinin mülküne dönüştürülür. XIV. yüzyıl sonu ve XV. yüzyıl başlarında Utik, Lenk-Timur’un ordularının istilasına uğrar. XVII.-XVIII. yüzyılları arasında Utik’in Ermeni nüfusu ovalık bölgelerden uzaklaşıp yüksek ve dağlık bölgelere yerleşmeye mecbur olur ve kısmen de Gandzak şehrine yerleşir.
Utik Vilayeti, XIX. yüzyılın 40-50’li yıllarında Tiflis, XIX. yüzyıl sonunda ve XX. yüzyıl başlarında genel olarak Yelizavetpol ve kısmen Baku vilayetlerine dâhil olur.
