Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, açtığı dil kurslarına Kürtçenin üç lehçesinin yanı sıra Ermenice ve Süryaniceyi de dahil etti. Konu üzerine belediyenin Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Zeynep Yaş ve Ermenice kursiyeri Fırat Mercan ile konuştuk.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin açtığı dil kurslarına yeni dönemde Kürtçenin Kurmancî, Kirmanckî ve Soranice lehçelerinin yanı sıra Ermenice ve Süryanice de dahil edildi.
Anadillerin korunması ve geliştirilmesi amacıyla açılan dil kurslarına son başvuru tarihi 26 Eylül.
Ekim ayında başlayacak ve üçer aylık periyotlarla düzenlenecek kurslar 16 yaş üstü yetişkinlere yönelik olacak. Her sınıf 25 kişilik kontenjanla sınırlandırılırken, yedek olarak 5 kişi daha kabul edilecek.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Zeynep Yaş ile Ermenice ve Süryanicenin bu eğitim döneminde de programa eklenmesini, Ermenice kursiyeri Fırat Mercan ile de Ermenice ve belediyenin dil kursu adımı üzerine konuştuk.
“Halkların tarihsel vefası Ermeni ve Süryani halkının kültürünü Diyarbakır’da yaşatıyor”
Zeynep Yaş, “Bu çalışma çok dilli ve çok kültürlü bir kentin bütünlüğü açısından, elbette ki bu dillerin geçmişiyle kurduğumuz bağdan da kaynaklı olarak bu kentin çok dillilik kültürünün sürdürülmesine yönelik bir çalışma.” diyerek sözlerine başladı.
“Bu dillerin eğitim programına eklenmesinin aynı zamanda 1915 Soykırımı ve Cumhuriyet dönemiyle beraber düşmeye başlayan Ermeni ve Süryani nüfusla beraber unutulmaya başlanan Ermenice ve Süryanicenin unutulmamasına yönelik de bir adım.” diyen Yaş, “Ermeni ve Süryani halkının kültürünün kendileri burada olmasa bile bu kentle birlikte yaşamaya devam ettiğini” aktardı ve ekledi:
“Halkların tarihsel vefası Ermeni ve Süryani halkının kültürünü Diyarbakır’da yaşatıyor.”
Çalışmaya uygun olan dilleri de eğitim programına eklemeyi düşündüklerini söyleyen Yaş, şu örneği verdi:
“Örnek olarak, Suriye’deki çatışmalar yüzünden kentimize gelen göçmenleri anlamak ve onların da buraya entegrasyonunu sağlamak için karşılıklı dil öğrenmek gerekiyor. 1800’lerin sonunda buraya zorla yerleştirilmiş Bulgarlara yönelik dil eğitimi ya da bahsettiğim gibi Arapça… Bunları yapma imkânımız olursa yapacağız. Bu dillerin bir arada yaşaması ve birbiriyle zenginleşmesi için çalışacağız.”
Yaş, sözlerini “Kayyım zamanında Kültürel Miras ve Dil Şube Müdürlüğümüz pasif hale getirilen iki kurumumuzdu. Geri geldiğimizde iki kurumumuzu da önce yeniledik, sonra da aktif bir şekilde kullanmaya başladık.” dedi, sözlerini “Geçen eğitim sürecinin sonunda belediye olarak Diyarbakır’da ilk kez 10 kişiye Ermenice, üç kişiye Süryanice ve geri kalan kişilere de Kürtçe katılım sertifikası verdik.” diyerek noktaladı.
“Atalarımın dilini öğrenmek istedim”
Fırat Mercan, niçin Ermenice kurs seçtiği sorusuna, “Atalarımın dilini öğrenmek istedim.” yanıtını vererek başladı sözlerine.
“Belediyemizin Süryanice ve Ermenice dil kursu eklemesi bizim için değerli.” diyerek sözlerini sürdüren Mercan, “Ermeni olmayanların da kursa katılım sağlaması anlamlı.” diye konuştu.
Amacının Diyarbakır’a gelen Ermenilerle kendi anadilinde iletişim kurabilmek olduğunu söyleyen Mercan, A2 seviyesinden kursa devam edeceğini söyledi. Mercan, sözlerini şöyle bitirdi:
“Belediyemize, Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı’na ve Dil Koruma Geliştirme Müdürlüğü’ne bize bu imkânı sağladıkları için teşekkür ederim. Ayrıca hocamız sevgili Aslin Arakilyan’a da gösterdiği emek ve sabır içinde teşekkür ederiz.”
Diyarbakır’ın Ermeni ve Süryani nüfusu: 1915’ten Cumhuriyete, Cumhuriyetten bugüne
Diyarbakır’daki Ermeni nüfusu 1915 Ermeni Soykırımı’ndan önce Lice kazası ve çevresinde yoğunlaşmıştı.
Huşamadya’nın aktardığına göre 1800’lerin ortalarında kazanın nahiyeleri Lice, Piçar, Herta, Tavusi, Zikti, Genç, Yahkik ve Hani’de 200’ün üzerinde köy ve kasaba bulunmaktaydı. 1288 (1871-1872) yılı Osmanlı salnamesine göre Diyarbakır nüfusu yüzde 84’ü Müslüman ve yüzde 16’sı gayrimüslim şeklindeki bir dağılımla 7,128 hanede 21,478 kişiydi. Bu istatistiklere göre Hani kasabasının nüfusu ağırlıklı olarak gayrimüslimlerden oluşmaktaydı.
Takip eden yıllarda gayrimüslimlerin oranı yüzde 25’e yükselmiş, genel nüfus ise 25-30 bin kişiye ulaşmıştı.
Soykırım arifesinde kazadaki Ermeni nüfusun 6.000 kişi civarında olduğu tahmin ediliyor.
1915 Ermeni Soykırımı’yla beraber bölgedeki Ermeni nüfusu, tam sayı bilinmemekle birlikte ciddi oranda düştü.
Soykırımdan 15 yıl sonra doğan, 2016’da yaşamını yitiren ve “Diyarbakır’ın son Ermenilerinden” olan Sarkis Eken, BBC Türkçe’ye verdiği röportajda Ermenice isimlerin ve din hanesinin devletçe değiştirildiğini söylemişti.
Süryani nüfusu da Ermeni nüfusu gibi gün geçtikçe azaldı. Diyarbakır dergisine göre Diyarbakır’da 1927’de 3500’lere varan Süryani nüfusu, 1950’li yıllara gelindiğinde 1000’lere düştü. Bugün ise şehirde toplam nüfusları 20 kadar olan sadece dört Süryani ailesi yaşıyor.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, 2016’da başlayan ve HDP idaresindeki Kürt illerini kapsayan kayyım dalgasından etkilendi. Belediye, 2016’dan 2019’a kadar İçişleri Bakanlığı’nın atadığı kayyım tarafından idare edildi. 2019’da, HDP, belediyeyi yüzde 62,9 oy oranıyla kazandı ancak tekrar kayyım atandı.
2024’teki yerel seçimlerde belediye yüzde 64,9 oyla HDP’nin temsil ettiği siyasî gelenekten gelen Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi’ne (DEM Parti) geçti. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanları Serra Bucak ve Doğan Hatun, göreve geldikleri 2024 yılında, belediyeyi kayyım yönetiminden 2 milyar 438 milyon TL borçla aldıklarını açıklamıştı.
Leave a Reply