Muğla’nın kentsel SİT alanı içinde olan binalarında bulunan ve 165 yıl önce Rum ustalar tarafından yapılan 4 bin kapı tokmağından geriye 30 tane kaldı. Türkiye Yazarlar Birliği Muğla İl Temsilcisi Prof. Dr. Namık Açıkgöz, “Muğla’da mimari zihniyet değiştiği için kapı tokmaklarının sayısı hızla azaldı. Artık yerini ziller aldı” dedi.
Muğla’nın Menteşe ilçesindeki kentsel SİT alanı içinde yer alan binaların tarihi kapı tokmakları, temsil ettikleri kültür ve yaşam biçimiyle beraber yok olmak üzere. Yaklaşık 165 yıl önce, çoğunlukla Rum ustalar tarafından yapılan, bir dönem büyük değer verilen kapı tokmakları, şimdilerde ilgi görmüyor. Çok azının bugüne ulaşabildiği tokmaklar, yerini otomatik kapı zillerine bıraktı.
Muğla’nın tarihi evlerinin çoğunda, kuzulu kapı bulunuyor. İki kanatlı büyük bir kapının içinde yer alan ve “kuzu” olarak adlandırılan, aile mahremiyetini esas alan ahşap kapılar, içeriye doğru açılıyor.
Muğla Evleri, neoklasik akımlardan da etkilenmiş
Tokmakların bulunduğu Muğla evleri, yıllara meydan okuyor. Muğla evleri 19’uncu yüzyıldan itibaren Rum ustalar tarafından yapılmaya başlanmış ve toprak ağalarınca tercih edilmiş. Muğla evlerinin yan ve arka duvarları taş, ön ve iç kısımları ahşap. Avrupa ve özellikle İtalya’dan gelen neoklasik akımlar da Muğla evlerinin mimari tarzlarını etkilemiş.
“El, halka ve birçok çeşidi var”
Türkiye Yazarlar Birliği Muğla İl Temsilcisi Prof. Dr. Namık Açıkgöz, “Kapı tokmakları eve dışarıdan gelenin belli olması için kullanılırdı. Artık yerini ziller aldı. Tak tak vurulduğu zaman misafirler kapıda karşılanırdı. İki tür bir özellik vardı. Kapı tokmakları ‘tok tok’ diye ses çıkartırsa gelen kişinin erkek olduğu bilinirdi. Kadın misafirlerdeyse ‘tık tık’ ses oluşurdu. Evin mahremiyetini için erkeği erkek, kadını kadın karşılardı. Eskiden bu şekilde gelenek vardı. Muğla’da kapı tokmakları, demirci ustalar tarafından demir ve pirinç döküm olarak yapılmıştır. Tokmakların el, halka ve birçok çeşidi var. Kapı tokmakları 1860 yıllarında Rum ustalar tarafından yapıldı. Muğla’da mimari zihniyet değiştiği için kapı tokmaklarının sayısı hızla azaldı. 4 bin evde tokmağın olduğu söylenirdi. Şu an 30 yaklaşık tokmak kaldı” dedi. (DHA)
Leave a Reply