Toprakkale

Toprakkale, Rusakhinili: Van şehrinin kuzeydoğusunda, Agravakar olarak anılan bölgede bulunan antik kale-şehri. Kral I. Rusa zamanında (M.Ö. yaklaşık 735–714) kurulmuş ve gelişmiştir.

Sedrak Tevkants, 1870’li yıllarda Toprakkkale’den önemli buluntular toplamıştır (koleksiyonu daha sonra Avrupa müzelerine satmıştır). 1879 yılında Amerikalı misyoner D. Raynolds ve İngiliz elçiliği ikinci görevlisi E. Clayton, 1880’de ise Amerikalı H. Rassam Toprakkale’de kazılar gerçekleştirmişlerdir. O zamanlar esas hedef iyi durumda korunmuş olan tapınak olmuştur. 1898–99 yıllarında K. F. Lehman-Haupt ve V. Belk önderliğindeki Alman kazı grubu, 1916’da H. Orbeli ve N. Mar, 1938’de ise Amerikalılar Toprakkale’de kazılar gerçekleştirmişlerdir.

Tapınağın, renkli taşlarla satranç tahtası şeklinde dizili olan duvarları ve içerdeki sunak ortaya çıkartılmıştır. Aslan ve boğa figürleriyle süslü, çivi yazılarıyla bezeli dekoratif kalkanlar, oymalı mobilya kısımları, mozaik parçaları, kırmızı, resimli toprak kaplar, saray eşrafıyla ilgili kayıtlar, fildişi ilah ve rahip heykelcikleri, altın tas, madalyon, gümüş ve bronzdan yapılmış farklı ziynet eşyaları, silahlar, mühürler, işlenmiş ok kılıfları, demir ve bronzdan aletler (saban ve pulluk kısımları, oraklar, dirgenler vs.), pamuk ve ipek dokuma parçaları, taht parçaları olarak bronzdan yapılma kanatlı boğa heykelleri, toprağa gömülü 20–25 büyük şarap küpü vs.

Buluntuların büyük bir kısmı Britanya ve Berlin, kısmen de Sant Petersburg’daki Ermitaj müzesinde bulunmaktadır.

Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 2. Cilt, Yerevan, 1995.