Arabkir, Arabker, Arapkir. Küçük Asya’da, Melitene’nin (Malatya) 70 km. kuzeyinde, Yeprat’ın (Fırat) bir kolu olan Arabkir Nehri’nin kıyısında, Antitoros Sıradağları dibinde, bir tepenin eteklerinde kurulu şehir. Arabkir şehri, Vaspurakan’dan Sebastia’ya (Sivas) göç etmiş olan Ermeniler tarafından 1021-22 yıllarında kurulmuştur. Sebastia Ardsruni derebeylerinin yönetimi dâhilinde, Bizans’ın hâkimiyeti altında olmuştur.
XI. yüzyılın 70’li yıllarında şehir Selçuklular tarafında istila edilmiştir. Osmanlı hâkimiyeti esnasında (XIV yüzyılda) Arabkir, Sebastia Vilayeti sancaklarından birinin merkezi olmuş, daha sonra Malatia (Malatya), son olarak da Kharberd (Harput) Vilayeti’ne dâhil edilmiştir.
Arabkir’de, 1839 yılında 6 bin, 1915’te ise 10 bin Ermeni yaşamakta, zanaatlar (iplikçilik, keten dokumacılığı, kuyumculuk, bakırcılık vs.) ve ticaretle uğraşmakta, 6 kiliseleri ve 15 okulları bulunmaktaydı. 1885–96 yılları arasında Türk saldırganlar Arabkir’de yüzlerce Ermeni katletmişlerdir.
1915 Soykırımı esnasında Arabkir Ermenileri tehcir edilmiş ve büyük bir kısmı göç yolunda öldürülmüştür. 1922 yılında yaklaşık 800 Arabkirli geri dönmüş, fakat katliam tehdidi altında tekrar bölgeden uzaklaşmışlardır.
Arabkir Ermenileri, 1925 yılında Sovyet Ermenistan’ında Yeni Arabkir yerleşim yerini (günümüzde Yerevan’ın bir mahallesi) kurmuşlardır.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, I. cilt, Yerevan, 1990.
Leave a Reply