Çınkuş

Çınkuş, Şınkuş. Diarbekir (Diyarbakır) Vilayeti’nin Arğni Sancağı’nın Cermuk (Cermik) Kazası’nda, Yeprat’ın (Fırat) sol kıyısında bulunan şehir.

1914’te yaklaşık 4 bin Ermeni nüfusa sahipti. Şehirde, Surb (Aziz) Karapet (Apostolik), Surb Poğos (Katolik) ve bir de Protestanlara ait olmak üzere 3 kilise, her kilisenin, kendisine bağlı birer okulu vardı. XX. yüzyıl başında ek olarak bir genel karma ilkokul da bulunmaktaydı. Ünlü Sirahayats Surb Astvadsadsin Manastırı da Çınkuş yakınlarındaydı. Surb Minas ziyareti (ananeye göre İsa’nın havarilerinden Aziz Tadeos/Tadeus tarafından kurulmuştur) de tanınmıştı. Yakınlardaki Adiş (Atiş) Köyü’nde de çok sayıda Ermeni yaşamaktaydı.

Osmanlı ordusuna mukavemet gösterdiklerinden dolayı Çınkuş Ermenileri 1895’te çok kayıp vermemişler, 1915’te ise bir kısmı dağlara çıkmış ve karşı koyarak katliamdan kurtulabilmişlerdir. Kalanlar ise (Yohannes Lepsius’a istinaden yaklaşık 5700 kişi) tehcir edilip, Titan Vadisi’nde katledilmişlerdir.

1918 yılında çok sayıda Çınkuşlu genç Arara meydan muharebesine katılmıştır. ABD’ye sığınmış olan Çınkuşlular 1920’li yıllarda Çınkuşlular Derneği’ni kurarak “Dsovar” (1927–33, Chicago) ve “Nor (yeni) Çınkuş” (1931–35, New York) dergilerini yayınlamışlardır.

Ermenistan’a göç eden Çınkuşlular genelde Nubaraşen’de yaşamaktaydı ve bu şehrin sokaklarından biri de Çınkuş olarak anılmaktadır.

Kısaltılmış Ermeni Ansiklopedisi, IV. cilt, Yerevan, 2003.