Hayni, Hayne, Hani. Batı Ermenistan’da, Diarbekir (Diyarbakır) Vilayeti’nin Lıce (Lice) Kazası’nda, Diarbekir (Amid) şehrinin yaklaşık 60 km. kuzeydoğusunda, Anbar (Ambırçay) Nehri’nin şirin vadisinde, aynı isimle anılan köy grubunun merkezi olan şehir. Ermeni kaynaklarında ilk defa Taron bölgesinin Surb (Aziz) Hovhannes (Yeğırdut) Manastırının 1445 yılı dini fermanında belirtilmektedir.
1878 yılında Hayni’de 3000’in üzerinde, 1914’te ise yaklaşık 8000 Ermeni yaşamaktaydı. Ermeniler genellikle zanaatlar (özellikle dokumacılık ve kunduracılık), bağcılık ve ticaretle uğraşmaktaydı.
2 Ermeni topluluğunun (Apostolik ve Protestan) birer kilisesi (Apostoliklerin, Surb Astvadsadsin) ve 700’in üzerinde öğrencisi olan 5 okulu vardı.
Hayni’de Dımlikler (Zazalar) da yaşamaktaydı. Şehrin merkezinde bulunan Engebir (Ayni Kebir) çeşmesi ünlüydü ve ananeye göre Hayni ismi buradan gelmektedir.
Çevrede çok sayıda işletmeye açılmamış cermuk (Çermik, Kaplıca), tuz, taş ve kireçtaşı yatakları vardı. Hayni yakınlarındaki Nerib sıradağlarının, bir zamanlar ünlü sık meşe ormanları, acımasız kesimler sonucunda XX. yüzyılın başında hemen-hemen yok olmuşlardı.
1915 Soykırımında Hayni Ermenileri tehcir ve imha edilmişler, az sayıda kurtulabilenler farklı ülkelere sığınmışlardır.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, III. cilt, Yerevan, 1999.
Leave a Reply