Khozat, Güzat, Gozat, Khozad, Khozat, Ğozat, Ğuzat, Hozat. Batı Ermenistan’ın Kharberd Vilayeti’nin Dersim Sancağı’nın, Khozat Kazası’nda bulunan, sancağın ve kazanın merkezi olan kasaba (şehir, yerleşim, köy).
Khozat, Bizans imparatoru Teopilos tarafından 837 yılında işgal edilen Ermeni yerleşim yerleri arasında, Khozan Tun yerleşimleriyle birlikte anılmaktadır. İleri tarihlerde, tarihçi Asoğik (X. yüzyıl) tarafından kasaba olarak belirtilmiş, sonraki dönemlerde ise yerleşim, köy veya şehir olarak anılmıştır.
Dersim’in merkezi kısmında, Aradsani Nehri’nin sağ kolu olan Peri Nehri’ni sağındaki derelerden birinin kaynaklarının yakınında, Kharberd’in (Harput) yaklaşık 42 km. kuzeyinde, sulak ve yüksek konumlu bir plato üzerinde bulunmaktadır. Sık bağlarla çevrelenmiştir. Kasabanın 2–3 km. kuzeyinde gür ormanlar vardır.
Karayoluyla Kharberd’e, köy yollarıyla da çevre yerleşim yerlerine bağlanmıştı. 1880 yılında 150 haneye sahipti, bunlardan 30 hane Ermenilere, kalanları ise Kürt ve Türklere aitti.
1915’te 864 hane–8640 kişi Ermeni ve 324 hane–1944 kişi Kürt nüfusa sahipti. Ermenilerin bir kısmı yerli olup, diğerleri Kharberd, Arabkir (Arapkir), Akın (Eğin) ve Çımışkadsag’dan (Çemişgezek) gelmişlerdi.
Ermeniler ticaret, zanaatlar, tarım ve bağcılıkla uğraşıyordu. Kürtlerin temel uğraşı hayvancılıktı. Khozat’ın yünü, halısı, meyveleri, özellikle de cevizi bölgede ve bölge sınırlarının da ötesinde nam salmıştı.
XIX. yüzyılın 80’li yıllarında kasabada 50 dükkân ve mağaza, onlarca atölye ve çarşı bulunmaktaydı. XX. yüzyılın başında Surb (Aziz) Pırkiç (ahşap) ve Surb Gevorg (taştan) kiliseleri, Ermenilere ait 70–80 öğrencili sanat okulu vardı. Çevrede 6 kilise kalıntısı vardı ve Kharberd’e giden yolun üzerinde sağlam yapılı taş köprü bulunmaktaydı. Khozat’ın geçmişte yoğun nüfuslu ve bayındır bir yerleşim yeri olduğu eski eserlerden anlaşılmaktadır.
Khozat Ermenileri 1915 yılında tehcire ve katliama uğramıştır.
Leave a Reply