Manazkert

Manazkert, Manavazakert, Malazgirt. Batı Ermenistan’ın Bitlis Vilayeti’ndeki Muş Sancağı’nda bulunan ve Manazkert (Malazgirt) Kazası’nın merkezi olan, kasaba. Aradsani (Doğu Yeprat/Fırat) Vadisi’nde bulunmaktadır.

Manazkert, eski yazıtlarda köy, kasaba veya kale-şehir olarak geçmektedir. Manazkert şehrinin Urartu kralı Menua tarafında kurulmuş olduğu (Menua’nın M.Ö. 810-786’dan kalma bir çivi yazısı günümüze ulaşmıştır) sanılmaktadır. Eski Ermeni ananelerine göre Ermenilerin atası Hayk’ın oğlu Manavaz tarafından kurulmuş olup Manavazakert olarak adlandırıldıktan sonra Manazkert’e dönüşmüştür.

IV. yüzyıla kadar Manavazyan beylerinin, daha sonraki dönemde Büyük Hayk’ın Turuberan Eyaleti’nin Apahunik bölgesinin merkezi olmuştur. Manavazyan sülalesinin imha edilmesinden sonra (IV. yüzyıl) Manazkert ve bölgesi Ermeni kralı II. Khosrov Kotak tarafından Albianos sülalesine bahşedilmiş ve onlar tarafından episkoposluk merkezine dönüştürülmüştür. 719 ve 726’da, katolikos (Ermeni kilisesinin dini önderi) Hovhan Odznetsi başkanlığında Manazkert’te iki dini konsey toplanmıştır.

986 yılında Bizans ordusu Manazkert’i işgal edilen şehir, imparator Vasil tarafından 1000 yılında Vaspurakan Ermeni Krallığı’na bahşedilmiştir. Prens Vasak önderliğindeki yerel ordu birlikleri, 1054 yılında Manazkert’i kuşatmış olan Selçukluları bozguna uğratmıştır. Selçuklular, kuzey Ermenistan’ı işgal ettikten sonra 19 Ağustos 1071’de, Manazkert yakınlarında, Bizans, Ermeni ve daha farklı ordularla karşı karşıya gelmişlerdir.

Manazkert, XI.-XIII. yüzyıllarda Şah-i Armen Emirliği’nin ikinci merkezi olmuş, XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından ilhak edilmiştir. Muş dini önderliğinin verilerine istinaden 1915 yılında Manazkert’te yaklaşık 1000 Ermeni yaşamaktaydı. Ermeniler tarım, kısmen de ticaret ve zanaatlarla uğraşıyorlardı.

Manazkert’in anıtsal yapılarından günümüze, doğu kısmındaki antik iç kalesinin surları ve burçları kalmıştır. Özellikle, iç kalenin XI. yüzyılda inşa edilmiş olan en büyük burcu iyi korunmuştur. Manazkert’te, en tanınmışı Merkezi Surb (Aziz) Astvadsadsin olan 5 kilise ile bir okul (1914’te 45 öğrenci) vardı.

1915 Soykırımında Manazkert Ermenileri de katliamlara ve tehcire maruz kalmış ve şehir Ermenilerden boşalmıştır.

 Küçük Ermeni Ansiklopedisi, III. cilt, Yerevan, 1999.