Olti

Olti, Voğtik, Uğtik, Uğtis, Ukhtik, Ukhtyats Kağak, Ağtik, Oltu. Tayk Eyaleti’nin Vokağe bölgesinde, Bokha Nehri’nin sağ kolu olan Olti Deresi kıyısında bulunan şehir. İlk olarak X.-XI. yüzyıl kaynaklarında belirtilmektedir. Önceleri Mamikonyan prenslik sülalesine ait olup, daha sonra Bagratunilere geçerek Tayk kürelapatlık merkezi olmuş, bu hükümdarlığın ortadan kalkmasından sonra (1000) tüm bölgeyle birlikte Bizans İmparatorluğu’na bağlanmıştır. Olti, daha sonraları, hâla Ermenilerle yoğun bir şehir olmasına rağmen Selçukluların, Moğolların, Türkmen aşiretlerin, XVI. yüzyıldan sonra ise Osmanlıların yönetimi altında bulunmuştur. Rus orduları, 1829 yazında şehri kısa süreliğine ele geçirmişler, 1877–78 Rus-Osmanlı savaşından sonra yeni kurulan Kars Eyaleti’ne dâhil ederek Rus İmparatorluğu’na bağlamış, eyalet merkezine dönüştürmüşlerdir.

Rus hâkimiyeti süresince Olti gözle görünür bir şekilde düzelmiş, nüfusu çoğalmıştır (1914’te, 2,2’si Ermeni olmak üzere, 3,2 bin nüfus). Ermenilerin birkaç okulu bulunuyordu.

X.-XI. yüzyılda, Bagratuniler zamanında inşa edilmiş olan Olti kalesi (yıkıntıları kalmıştı) şehrin batı tarafında bulunmaktaydı. Manastıra dönüştürülen Surb (Aziz) Tiramayr kilisesi, kale içindeydi. Şehirde iki Ermeni kilisesi (Surb Gevorg ve Surb Hovhannes) vardı. Olti Nehri’nin ünlü köprüsü günümüze kadar ayaktadır.

Birinci Dünya Savaşı yıllarında, 1914 sonlarında, Osmanlı ordusu Olti’yi kısa süreliğine işgal etmiştir. 1918 yılının Nisan başında Osmanlı orduları şehri tekrar işgal ederek Ermenileri şehirden sürüp katletmişlerdir. Kurtulabilenlerin büyük bir kısmı Doğu Ermenistan’a sığınmışlardır. Haziran 1920’de Olti, Ermenistan Cumhuriyeti’ne dâhil edilmiştir. Kemalist Türkiye ve Ermenistan arasındaki savaş esnasında, 1920 Eylülünde, Türk orduları tekrar Olti’yi işgal etmiş, Ermenilerin büyük bir kısmı tekrar Doğu Ermenistan’a göçmüştür.

Rusya, 16 Mart 1921’de Moskova Antlaşması’yla, Kars bölgesiyle birlikte Olti’yi de Türkiye’ye terk etmiştir. 

Olti, günümüzde Erzrum (Erzurum) İli’nin küçük bir şehridir.