Günümüz Türkiyesi’nin Ermeni Soykırımını inkar etmeye devam etmesine rağmen Ermeni Jenosidini kınayan ilk ülkenin Osmanlı İmparatorluğu’nun olduğu, inkar edilemez bir gerçektir. 1919-1921 yıllarında İstanbul Divan-ı Harb-i Örfi’de (Sıkıyönetim Mahkemesi) Ermeni Tehcir ve Taktili’nden (sürgün ve katliamlar) açılan 63 civarında dava söz konusudur.
İttihatçıların davalarına ait belgelerin bir kısmı, ilk kez 1989 yılında doğubilimci ve osmanlıca uzmanı Avetis Papazyan’ın “İttihatçıların Davaları Belgelerine Göre Ermeni Soykırımı” isimli değerli kitabında Ermenice olarak yayımlanmıştı. Ermeni Tehcir ve Taktil Davalarıyla ilgili belgelerin, başka Ermeni ve yabancı yazarlar tarafından da yayınlanmış olduklarına rağmen bu yargılamalara dair şimdilik yayımlanmamış birçok belge de bulunmaktadır. Mesela, günümüze kadar Trabzon, Büyük Dere (Boğaziçi) ve Harput (Mamuret’ül Aziz) Ermenilerinin tehcir ve taktil davalarının tutanakları, hiç bir dilde yayınlanmamıştı (yalnız kararları yayımlanmıştı). İşte Batı Ermenileri Sorunları Araştırmalar Merkezi araştırmacısı, türkolog Meline Anumyan’ın “Osmanlı Basınına Göre İttihatçıların 1919-1921 yy. Dava Belgeleri” adlı çalışma bu eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır.
Kitap, analitik bölümden ve Osmanlıca metinlerden Ermeniceye tercüme edilmiş olan belgelerden oluşmaktadır. Sırf Osmanlıca ve Türkçe kaynaklara dayanan yazar, kitabının analitik bölümünde 30 Kasım 1918 tarihinde imzalanmış Mondros Mütarekesi’nden sonra Osmanlı İmparatorluğu’nda ortaya çıkan politik ortamın, Osmanlı basınında, toplumunda ve parlamentosu ile senatosunda Ermeni kırımlarının tartışmalarının, Ermeni soykırımından sorumlu İttihatçılara karşı bir tahkikat başlatılmasının siyasi koşullarının, 3 farklı tahkikat komisyonu tarafından gerçekleştirilmiş olan soruşturmaların, İttihat ve Terakki Partisi, hükümeti, katib-i mesulları ve ayrı bölgelerin yöneticilerinin yargılanmalarının ayrıntılarına değinmektedir.
Belgeler bölümünde ise “Alemdar” Gazetesinde yayımlanmış Yozgat, Trabzon, Büyük Dere (Boğaziçi) ve Harput (Mamuret’ül Aziz) Ermenilerinin tehcir ve taktil davalarının tutanakları ilk kez olarak yayınlanmaktadır. Yazara göre 2005 yılında Türk Tarih Kurumu temsilcisi Ferudun Ata da, bu davalara değinmiştir. Ata, “İşgal İstanbulu’nda Tehcir Yargılanmaları” isimli kitabında bu yargılamaların duruşmalarında sanıkların aleyhinde sadece Ermeni şahitlerinin ifadelerde bulunduklarını iddia ediyor. Meline Anumyan, “Osmanlı Basınına Göre İttihatçıların 1919-1921 yy. Dava Belgeleri” adlı çalışmasında Osmanlı gazetelerinde yayımlanmış dava tutanaklarından Ermeni katliamlarını doğrulayan birçok Türk ve yabancı şahitlerin örneklerini göstererek Ferudun Ata’nın yukarıda sözü edilen iddiayı çürütmektedir.
Batı Ermenistan ve Batı Ermenileri Sorunları Araştırmalar Merkezi
07.05.2011
Leave a Reply