Agos Ermeni tehcirine direnen Konya ve Halep Valisi Celal Bey’in anılarını yayımladı: “Nehirden su yerine kan akıyor, binlerce çocuk, kabahatsiz ihtiyar, aciz kadın, bu kan akıntısı içinde hiçliğe doğru akıp gidiyordu”.Agos gazetesi Ermenilerin tehcir edildiği ve katliama uğradığı 1915 yılında Konya ve Halep’te valilik yapan Celal Bey’in anılarını yayımladı. Gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Rober Koptaş’ın araştırmaları esnasında ulaştığı ve Vakit gazetesinde 29 Kasım ve 2 Aralık 1919 tarihleri arasında tefrika edilen “Ermeni Vakayi’i, Esbâbı ve Tefsiratı” isimli hatıratı, Celal Bey’in techire karşı çıktığı ve Ermenileri katliamdan kurtardığı için görevden el çektirildiğini ortaya koyuyor. Daha önce Bakanlık da yapan Celal Bey’in 1919’da Vakit gazetesinde yazdığı makaleler Ermeni katliamına birinci elden tanıklık etmesi ve o tarihten sonra ilk defa yayımlanıyor olması açısından çok önemli bir belge niteliği taşıyor.
Zeytun İsyanı hiç olmadıCelal Bey, valilik görevinde bulunduğu Halep’e bağlı olan ve Ermeni tehcirinin nedenlerinden birisi olarak gösterilen “Zeytun İsyanı”nın aslında hiç olmadığını anlatıyor. Sadece “yirmi-otuz kadar asker firarisinin olduğunu ancak Maraş mutasarrıfının kırk-elli kadar Ermeni’yi kanuna aykırı olarak” hapse attığını aktarıyor.
Ardından üç asker firarisinin iki jandarmaya saldırması ile birlikte Zeytun Ermenilerinin tehciri başlıyor: “Mesele güzel bir şekilde çözüleceği sırada, Maraş’ın Halep’le bağı kesilerek ayrı bir sancak kabul edildi. Ve vilayetin Zeytun üzerinde müdahale hakkı kalmadı. Ve hiç lüzum yokken, Zeytun’a asker sevk edilerek, oradaki ahali, çoluk çocuklarıyla beraber çıkarılıp, Konya’nın, ağır havasıyla meşhur olan Sultaniye kazasına nakledildi.”
Bezden yapılmış çadırlarKendisine teklif edilen Konya Valiliği teklifini Ermenilerin göç ettirilmeyeceği sözünün verilmesi üzerine kabul ettiğini anlatan Celal Bey, ancak Konya’ya giderken Akşehir, Ilgın gibi ilçelerde binlerce Ermeni’nin çadırlarda sefalet içinde tehcir edilmeyi beklediğini görüyor. Konya’ya vardığında gördüğü manzarayı ise şu sözlerle aktarıyor: “Konya Ermenilerinin de bu suretle istasyona indirilmiş olduğunu ve bundan başka, İzmit ve Eskişehir ve Karahisar’dan gelen binlerce kişinin açıkta, bezden, yorgandan, keçeden yapılmış, çadıra benzeyen örtüler altında ve yürekler paralayacak derecede sefalet içinde kaderlerini beklemekte olduklarını gördüm. Diğer yerlerden gönderilenler hakkında bir şey yapamazdım. Yalnız Konyalıları evlerine iade ettim.”
Masum çocuklar, aciz kadınlarBütün Anadolu’dan gönderilen Ermenilerin toplandığı bir merkez halini alan Konya’da olabildiğince çok sayıda insanı kurtarmaya çalışır Celal Bey. Çaresizliğini de şöyle anlatıyor: “Benim Konya’daki halim, elinde hiçbir kurtarma aracı olmadığı halde bir nehrin kenarında duran bir adamın haline benziyordu. Nehirden su yerine kan akıyor ve binlerce masum çocuk, kabahatsiz ihtiyar, aciz kadın, kuvvetli genç, bu kan akıntısı içinde hiçliğe doğru akıp gidiyorlardı. Ellerimle, tırnaklarımla tutabildiklerimi kurtardım ve diğerleri, zannederim bir daha dönmemek üzere akıp gittiler.”
Maksat imhaydı ve edildiler
Celal Bey’in Konya Ermenilerini kurtarma girişimi İttihat ve Terakki Hükümeti’nin de tepkisini çeker. Kendisine “bu işin hafifletilmesi mümkün değildir ve Ermenilerin sevki milli mefkureye uygundur. Dolayısıyla kendi kanaatini feda etmelisin” uyarısı gelir. Ardından da görevden alınır Celal Bey. Tehciri gerçekleştirenlerin Ermenilerin yollarda öleceğinin ve öldürüleceğini bilmemesinin imkânsız olduğunu söyleyen Celal Bey, sorumlu olarak ise İttihat Terakki Hükümeti’ni gösteriyor: “Maalesef, meseleyi inkâr ve çarpıtmaya imkân yok. Maksat imhaydı ve imha edildiler. Yine gizleme ve saklaması mümkün değildir ki, bu kararı İttihat ve Terakki umumi merkezinin bazı önde gelen mensupları aldı ve o umumi merkezin tabii azası olan hükümet tatbik etti.”
Kaynak: taraf.com.tr
Tarih: 31.7.2010
SADIK GÜLEÇ
