Ortodoks Doğu Kiliseleri, III. Evrensel Konseyi sonrasında Evrensellik iddiasında olan başka kiliseleri kabul etmemiştir. Lakin daha sonraki tarihlerde Roma tarafından toplanan konseyler bu ismi kullanmaya devam etmiştir. Bu yüzden, daha sonraki konseyleri Evrensel olarak kabul etmemekle birlikte, tanımlama yapmadan, sadece kullanılan isimlerini belirtmek amacıyla bu konseyler, tarafımızdan özel isimlerle adlandırılacak veya Evrensel adı tırnak içinde kullanılacaktır.
IV. “Evrensel Konsey”e veya Kağkedon Konseyi’ne (451) kadar ciddi öneme haiz olmayan üç konsey daha toplanmış, fakat belirtilen konseyle Mesih’in Kadim Evrensel-Ekümenik Kilisesi bölünmüştür. Bu bölünme sonrasında toplanan konseylerin kendilerini hâlâ Evrensel olarak adlandırmalarına rağmen, artık Evrensel olarak kabul edilemezler.
Konstadnupolis patriği Plabianos, 448 yılında özel bir toplantı yapıp Yevtikes’i ve öğretisini telin etti.
Yepesos’taki (Efes) Aleksandria okulu taraftarları 449 yılında yeni bir toplantı yaparak Nestorcuları ve Plabianos’u tekrar telin ettiler. Bu toplantı daha sonra “Haydutluk” olarak adlandırıldı, çünkü Ağeksandria patriği Dioskoros, hazır bulunanları monofizliği kabul etmeye düpedüz zorlamıştı.
Roma başpatriği I. Leon,
Plabianos’u Ağeksandria makamına karşı savunmak amacıyla 449 yılında özel bir toplantı yaptı. Yevtikes ve Dioskoros bu toplantıda telin edildi. I. Leo, bu girişimine ağırlık kazandırmak niyetiyle imparator Markianos’u, yeni bir evrensel konsey düzenlemeye ikna eder ve konsey Kağkedon’da toplanır.
476 tarihinde, Antiok’ta özel bir toplantı yapılarak Kağkedon Konseyi’nin kararları şüpheli olarak ilan edilir, imparator Basilikos ise bir ferman yayınlayarak bu kararları uygulamayı yasaklar.
482 yılında imparator Zenon, kendisi tarafından hazırlanan Henotikon fermanıyla Kağkedon Konseyi’nin otoritesini reddederek, Yepesos Konseyi’nin (431) kararlarını nihai ve temel olarak kabul eder.
491 yılında İmparator Anastas yeni bir ferman çıkararak Kağkedon Konseyi’nin etkisi ve manası olmadığını ilan ederek önemini iptal eder.
Konstandnupolis patikliğinin Hıristiyanlıktaki öncül rolü kabul edilir.
V. “Evrensel Konsey” veya II. Konstandnupolis Konseyi 553 yılında, I. Jüstinyen’in fermanını onaylamak amacıyla toplanır. Bu konseyde, Mesih’i Tanrı-insan, Maryam’ı (Meryemana) ise Tanrı doğuran olarak kabul etmeyenler, Kağketon Konseyi’ni kabul edenler, Nestorculuğa destek verenler ve Yepesos Konseyi’ne karşı gelen “Üç Başlar”, yani üç teologlar Teodoros Mopsuestatsi, Teodoretos Küratsi ile İbas Yedesatsi telin edilir.
Origen’in öğretisi de sapkınlık olarak telin edilir. “Üç Başlar”ın, beşinci konseydeki telini, Yepesos kararlarına dönüşünü ve Ermeni Kilisesi’nin doktrininin tasdiki anlamına gelmekteydi. Bu konseyde, Ermeni katolikosu Surb (Aziz) Sahak tarafından Konstandnupolis patriği Prokğ’a yazılan ve Teodoros Mopsuestatsi ile Diodoros Tarsonatsi’nin sapkınlığının ortaya çıkarıldığı ve onların telin edilmesi amacıyla 435 yılında III. Aştişat Konseyi’nin toplandığını anlatan mektup törenle okunur.
VI. “Evrensel Konsey” veya III. Konstandnupolis Konseyi (680-681) monofizliği sapkınlık olarak telin eder ve VII. yüzyıl ortalarında, Bizans imparatoru emriyle Papa Martinos’un sürgün edilmesi sonucunda darbe almış olan Papayla barışı yeniden tesis eder. Kağkedonculuğa dönüş anlamına gelen, monofizler sorunu ele alınır.
692 yılında Konstandnupolis’te toplanan konsey “beşvealtıncı” olarak adlandırıldı, çünkü bu konseyin kararları, V. ve VI. konseylerin kararlarını tamamlamaktaydı.
VII. “Evrensel Konsey” veya II. Nikia (İznik) Konseyi (787) tasvir düşmanlığını telin ederek aziz tasvirlerine ve haça yönelik saygıyı betimledi. Bu konseyde alınan kararlar, yaklaşım açısından Ermeni Kilisesi için de kabul edilirdir.
IV. Konstandnupolis Konseyi (869-870) batı ve doğu kiliseleri arasındaki derin görüş ayrılıklarını ortaya çıkardı. Konstandnupolis patriği Pot’un kilise politikasına karşı yönelik bu konseyin kararları V. Konstandnupolis Konseyi (879-880) tarafından reddedildi.
Ortodoksluk (Yunan doktrini) ve Katoliklik (Latin doktrini) XI. yüzyılda ayrı dallar olarak şekillenerek IV. Konstandnupolis Konseyi’ni farklı şekilde değerlendirdiler. Bu konsey Katolikler tarafından VIII. “Evrensel Konsey” olarak kabul edilmekte, Ortodokslar ise sadece ilk yedi konseylerin Evrensel otoritesini kabul etmektedir. Evrensel Kilise yeniden bölünür.
XII. yüzyılda üç konsey toplanır (I. II. III. Lateran konseyleri 1123, 1139 ve 1179 tarihlerinde). Bu konseyler esnasında kiliseler arası sorunlar, kilise ve dünyevi yönetim arasındaki ilişkiler, sapkınlıklarla ilgili sorunlar tartışılır.
XIII. yüzyılda üç konsey toplanır. 1215 yılındaki IV. Lateran, 1245 yılındaki I. Lion ve 1274 yılındaki II. Lion Konseyi. IV. Lateran Konseyi esnasında Papa’nın 70 önerisi kabul edilir. Bunların içinde Katarların, Valdenslerin ve Amalrikanların sapkınlıklarının takibatı konusunda karar alınır.
“XV. Evrensel Konsey” veya Viyana Konseyi (1311-1312), Valdanaslar, Spiritualler, Begardlar ve diğer sapkınlıkların zalimce takibatı konusunda kararlarıyla ünlüdür
“XVI. Evrensel Konsey” veya Konstantsia (Konstans) Konseyi (1414), kilisenin reformu konusunda karar alıp, bu karara istinaden “Evrensel konseyler” süreklilik kazanıp Papa’nın çalışmalarını kontrol altına almaktaydı. Konseylerin toplanma kuralları ve süreleri kesinleştirilir. Y. Gus ve Heronim Prakatsi telin edilir.
“XVII. Evrensel Konsey” yer değişimleriyle 1431-1449 yılları arasında uzamıştır. Bu konsey Basel-Florens Konseyi olarak geçmektedir. Konsey, Çek ülkesinde Gusakanların ezilmelerini sağlamıştır. Bu dönemde Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasında Florans birliği kurulur, fakat bu birlik daha sonra Ortodoks (Pravoslav) Kilisesi tarafından reddedilir.
“XVIII. Evrensel Konsey” veya V. Lateran Konseyi (1512-1517).
“XIX. Evrensel Konseyi” veya Trident Konseyi (1545-1563). Bu konsey Reformasyon başarıları şartlarında sürdürülmekte ve Katolikliğin mevzilerinin sağlamlaşmasına yönelikti. Bu konseyde ilk günah, tövbe ve “Evrensel Konsey”lerle ilgili Papa’nın otoritesinin üstünlüğüyle ilgili doktrinsel maddeler kabul edildi. Konseyin kararları arasında Protestanlığın başlıca maddelerinin sayılıp telin edilmesi ve “İnancın Üçlü Doktrini” hakkındaki kilise yemini metninin hazırlanması vardı.
“XX. Evrensel Konseyi” veya I. Vatikan Konseyi (1869-1870). Papa’nın günahsızlık doktrini ilan edilir.
“XXI. Evrensel Konseyi” veya II. Vatikan Konseyi (1962-1965). Bu konseyde ayin reformu, ekümenizm, misyonerlik, episkoposların rolünün yükseltilmesi, Roma Kuria’sının reformu ve modern dünyada kilisenin sorunları hakkında kararlar kabul edildi.
(Başepiskopos Mağakia Ormanyan, “Hayots Yekeğetsin” /Ermeni Kilisesi/, Kilikya Ermeni Katolikosluğu Matbaası, Antilias-Lübnan, 1952, s.91.
Beşinci Evrensel (II. Konstandnupolis) Konseyi (553) İmparator Surb (Aziz) Jüstinyen tarafından toplanıldı ve Kağkedon Konseyi sonrasında monofizler arasındaki ihtilaflar ve endişeleri sakinleştirmek amacı gütmekteydi. Monofizler, Kağkedon Konseyini gizli Nestorculukla suçlayıp, bunu tasdik etmek için, çalışmalarında Nestorcu fikirlerinin yer bulduğu 3 Suriyeli episkoposu (Teodor Mopsuestatsi, Teodoris Kiratsi ve İvu Yedesatsi) örnek olarak gösterdiler. Monofizlerin Ortodoksluğa birleşmesini kolaylaştırmak amacıyla konsey tarafından 3 öğretmen (3 lider, Origen’in sapkınlıkları da dâhil olmak üzere) telin edildi.
Altıncı Evrensel (III. Konstandnupolis) Konseyi (680-681, 692) monofelitlerin sapkınlığını telin etmek için toplanmıştı. Monofelitler, İsa Mesih’in içinde iki tabiatın varlığını kabul etmekle birlikte, bu ikisini tek Tanrısal iradeyle bağlaştırmaktaydı. 170 episkoposlar konseyi, İsa Mesih’in gerçek Tanrı ve gerçek insan olarak 2 iradeye sahip olduğu, fakat insani iradesinin Tanrısal iradeye zıt olmayıp itaatkâr olduğu gerçeğini tasdik etti. Böylelikle, Mesiholojik doktrinlerin açılışı son bulur.
Trul Konseyi olarak anılan ve 11 yıl sonra çarlık mülklerinden Trul sarayında toplanan ve kanonik kanun kitabının tasdik edilmesi için toplanan konsey III. Konstandnupolis Konseyi’nin doğrudan devamı olmuştur. Bu konseyin, kural açısından beşinci ve altıncı Evrensel Konsey’lerin çalışmalarını tamamlamış olmasından dolayı konsey, “beşinci-altıncı” olarak anılmıştır.
Yedinci Evrensel Konsey (II. Nikia) Konseyi (787) kraliçe İrina tarafından, resim saygısını paganlık olarak reddeden ve tasvir karşıtlığı olarak anılan son imparatorluk sapkınlığını telin etmek için toplanmıştır. Bu konsey, aziz tasvirlerinin doktrinsel öznesini ve aziz tasvirlerinin inanç ve duaların vazgeçilmezi olduğunu tasdik etti.
Kaynaklar: “Российский Православный Информационно-Издательский Центр” (http։//www.vehi.net/istoriya/general/map_sm.jpg)
http://www.zvartnotz.am/am/24/2405
Çeviren Diran Lokmagözyan
Leave a Reply