Giriş
Ermenistan Mukaddes Apostolik Kilisesi (veya Ermeni Kilisesi), Kutsal Geleneklerine sadık, inanç öğretisini, dini ritüelleri ve yaşam kurallarını kabul eden, dini yönetimine tabi olan Ermeni milletinin Hıristiyan müminlerinin bütünüdür.
Ermeni Kilisesi’nin inancı ve öğretisi, Kutsal Kitap, Mukaddes Gelenekler, Evrensel I. II. III. Konseyler, Ermeni Kilisesi Konseyleri ile önderlerinin kabul ettikleri kurallar ve öğretiler üzerine kuruludur. Mukaddes Geleneklerden biri Kurallar Kitabıdır. Buna göre, kilise riyaseti tarafından öngörülen her şey, kilise görevlileri ve müminler için kuraldır.
Ermenistan Mukaddes Apostolik Kilisesi, Doğu Ortodoks ve özerk, tarihi Kiliselerden biri olup, Mesih’in havarilerinden Surb (Aziz) Tadeos (Taddeus) ve Surb Barduğimeos’un (Bartolomeus) vaazları ve şahadetleri neticesinde kurulmuştur. Ermeni Kilisesi, resmi olarak Surb Grigor Lusavoriç’in misyonu ve emeği ile oluşmuş, havarilik ardışığı Surb Ecmiadsin katedrali ise 301 yılında başkent Vağarşapat’ta kurulmuştur.
Ermenistan Mukaddes Apostolik Kilisesi “Tek, Kutsal, Ekümenik ve Apostolik” kilise olarak reel ifade edilmekte olup, Mesih’in başı olduğu Hıristiyan Kilisesi’nin bütünsel bedeninin ayrılmaz bir parçasıdır.
Ermeni Kilisesi’nin yönetim teşkilatı düzeni
Tüm Ermeniler Ekümenik Başpatrikliği (katolikosluk)
Kilikia Yüksek Makamı Başpatrikliği
Yerusağem (Kudüs) Ermenileri Patrikliği
Konstantnupolis (İstanbul) Ermenileri Patrikliği (günümüzde Türkiye Ermenileri Patrikliği)
Bölge önderlikleri
Manastırlar
Kilise cemaatleri
Ermeni Kilisesi, Kutsal Kitap ve Mukaddes Gelenekler, Mesih’in Ekümenik Kilisesi’nin Konseyleri, Ermeni Kilisesi’nin milli-dini Konseyleri ve din büyüklerinin tespit etmiş olduğu kurallar doğrultusunda yönetilmektedir.
Ermeni Apostolik Kilisesi’nin, Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyetler Birliği ülkelerinde bulunan kurumları.
- Baş Makam Surb Ecmiadsin ve ana manastır, Tüm Ermeniler Katolikosluğu ve doğrudan bu makama bağlı Surb Hripsime, Surb Gayane ve Surb Şoğakat manastırları ile Surb Geğard, Khor Virap ve Vağarşapat Surb Astvadsadsin kiliseleri.
- Ararat Başpatriklik Bölgesi
- Şirak Önderliği
- Sünik Önderliği
- Gugark Önderliği
- Aragadsotn Önderliği
- Geğarkunik Önderliği
- Armavir Önderliği
- Kotayk Önderliği
- Artsakh (Karabağ) Önderliği
- Virk (Gürcistan) Ermenileri Önderliği
- Azerbaycan Ermenileri Önderliği
- Nor (yeni) Nakhicevan ve Rusya Ermenileri Önderliği
- Güney Rusya Ermenileri Önderliği
- Ukrayna Ermenileri Önderliği
Ermeni Apostolik Kilisesi’nin, Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyetler Birliği ülkelerindeki idari yapısı.
- Tüm Ermeniler Başpatriği
- Episkoposlar Konseyi
- Yüksek Ruhani Meclis
- Bölge
- Manastır
- Kilise cemaati
Tüm Ermeniler Başpatriği
Tüm Ermeniler Üstpatriği ve Katolikosu, Mukaddes Ermeni Apostolik Kilisesi bütünlüğünün başı, en üst episkoposu ve en yüksek yöneticisidir.
Tüm Ermeniler Katolikosluğu, Ekümenik Ermeni Başpatrikliği’nin baş makamı ve Mukaddes Ermeni Apostolik Kilisesi’nin merkezi olan Surb Ecmiadsin’de bulunmaktadır.
Tüm Ermeniler Katolikos’u, Ermeni Apostolik Kilisesi’nin Milli-Ruhani Meclisi tarafından, Surb Ecmiadsin katedralinde, ömür boyu olmak üzere seçilmektedir.
Katolikos, Surb Ecmiadsin ana manastırının başrahibi ve Ararat Başpatriklik Bölgesi’nin başıdır.
Episkoposlar Konseyi’ni, Yüksek Ruhani Meclis’i ve diğer toplantıları davet eden ve başkanlığını yapan, Tüm Ermeniler Katolikosu’dur.
Yeni bölge önderliklerinin kurulması, var olanların kısımlara ayrılması veya feshedilmesi katolikosun emriyle gerçekleşir.
Episkoposlar Konseyi
Episkoposlar Konseyi, Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyet Cumhuriyetleri bölgesinde görev yapan episkoposlardan meydana gelir. Konseyin başkanı Tüm Ermeniler Katolikosu’dur. Gerekli olduğu hallerde Konsey tarafından komisyonlar meydana getirilir. Bu komisyonların üyeleri rahipler, papazlar ve dünyevi kişilerden oluşabilir. Episkoposlar Konseyi üç ayda bir toplanır. Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyet Cumhuriyetleri bölgesi önderliklerinin din, kilise, düzen, organizasyon, eğitim, tanıtım, kültür ve ekonomi konularıyla ilgili sorunlarını görüşür. Kararlar, tasdik edilip yürürlüğe girmesi için Tüm Ermeniler Katolikosu’na sunulur.
Yerel Episkoposlar Konseyi, Tüm Ermeniler Katolikosu’na bağlı bir organ olup, Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyet Cumhuriyetleri bölgesi önderliklerinden gelen sorunlarla ilgilenir.
Yüksek Ruhani Meclis
Yüksek Ruhani Meclis, Tüm Ermeniler Katolikosu’nun danışma organıdır. Meclisin istişare konuları idari ve kültürel olup, yurt dışındaki dini, milli, ekonomik konular ile inşaat ve hayır işleri de meclisin ilgi alanına girmektedir. Meclis başkanı, Tüm Ermeniler Katolikosu olup, son kararı veren ve yürürlüğe koyan da kendisidir.
Yüksek Ruhani Meclis 11 üyeden oluşmaktadır, bunların 2’si yurtdışı önderliklerinin episkoposları, 5’i Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyet Cumhuriyetleri bölgesi önderlikleri episkoposu (3’ü Başpatrik, 2’si ise Episkoposlar Konseyi tarafından tayin edilmektedir), 4’ü Ermenistan Cumhuriyeti ve eski Sovyet Cumhuriyetleri bölgesi önderliklerinden sivillerdir. Yüksek Ruhani Meclis, Tüm Ermeniler Katolikosu tarafından, 4 yılda bir toplanmaktadır.
Surb Ecmiadsin Ana manastırı, Tüm Ermeniler Katolikosluğu’nun merkezidir. Manastır olduğundan dolayı, kendi bünyesinde yaşayan rahipleri vardır. Manastır bünyesinde yaşayan rahiplerin arasında, her birinin manastırda kendine ait bir görevi olan episkoposlar, rahipler ve kilise görevlileri (sarkavag) vardır.
Katolikosluğun örgütsel yapısı
- Manastır Birliği
- Katedralin baş hizmetkârlığı (lusararapet)
- Yönetim merkezi (divanatun)
- Dini okul
- Hıristiyanlık tanıtım merkezi
- “Ecmiadsin” dergisi editörlüğü
- Müzeler müdürlüğü
- Yayın müdürlüğü
- Matbaa müdürlüğü
- Finans ve muhasebe müdürlüğü
- İnşaat bürosu
- Nakil araçları bölümü
- Taşınmaz mallar müdürlüğü
- Levazım
Bölge önderlikleri
Belli bir coğrafyada faaliyet gösteren kilise cemaatleri, bölge olarak anılan bir yönetim birimi oluşturmaktadır.
Bölgenin ruhani reisi, bölge önderidir. Bölge önderi, Tüm Ermeniler Katolikosu tarafından tayin edilir ve bölge yönetiminin başı olup, bölgesinde bulunan manastırların faaliyetinden sorumludur. Baş Makam’a tabi olarak faaliyet gösteren manastırlar bölge önderlerine tabi değildir. Bölge önderi, Tüm Ermenileri Katolikosu’na ve Episkoposlar Konseyine hesap verir.
Her bir bölge önderliğinin Bölge Temsilciler Konseyi ve Bölge Meclisi vardır.
Herhangi bir kilise etrafında kümelenmiş cemaat Bölge Önderliğine bağlıdır. Her bir cemaatin başı, dini görevlisidir. Cemaatin, kendi Üyeler Konseyi ve Cemaat Meclisi vardır.
Kaynaklar: “Kanonadrutyun Hayastani Hanrapetutyan, Nerkin Spürki Taradski Vra Gordsoğ Hayastanyayts Arakelakan Surb Yekeğetsu” (Ermenistan Cumhuriyeti ve Eski Sovyet Cumhuriyetleri Bölgesinde Faaliyet Gösteren, Mukaddes Ermeni Apostolik Kilisesi Tüzüğü), Ermenistan Cumhuriyeti Devlet Din İşleri Meclisi’nde kayıtlı. 24-11-00
http://www.zvartnotz.am/am/23/2305
Çeviren Diran Lokmagözyan
Leave a Reply