Բիլգի համալսարանում ելույթի ժամանակ Ռաքել Դինքը հիշեցրեց, որ 2005 թ. նույն վայրում կազմակերպված գիտաժողովի մասնակիցներին «դավաճան» ասացին: Դինքն ասելով, որ «այժմ էլ կարող են ասել, թե «դավաճանները հավաքվել են», նշեց. «Այս երկրում ոչ ոք ներողություն չի խնդրում»:
Սպանված լրագրող Հրանտ Դինքի այրի Ռաքել Դինքը երեկ մասնակցել է «Խաղաղության նախաձեռնության» կողմից կազամակեպված «Խաղաղություն հիմնելու գտաժողովին», որը տեղի է ունեցել Բիլգի համալսարանի Դոլափդերե մասնաշենքում: Դինքն իր ելույթի ժամանակ ասել է, որ մասնակիցների դիմաց կանգնած է մի քաղաքացի, ով իր հայկական ծագման, հայերեն և քրդերեն լեզուների, քրիստոնյա լինելու պատճառով և’ սոցիալական, և’ քաղաքական կյանքում ենթարկվել է խտրականության: Այնուհետև շարունակել է` ասելով. «Ալին գնդակը չնետեց Հակոբին: Այս տարի նախակրթարանների համար հայերեն գրքեր տպագրվցեին, թեև դրանք հայերեն են, սակայն Ալին գնդակը չնետեց Հակոբին: Այս երկրում քրդերեն լեզուս դեռևս արգելք է, քրիստնյա լինելս մեկ այլ խնդիր է, ոչ ոք չգիտի, թե ամեն օր քրիստոնյաներին ինչեր են ասում: Այս ամենը սոցիալական կյաքնում կամա թե ակամա քեզ ներառում է: Եթե 90 տարի հետո դուրս եկող մեկը կար, իմ ամուսինն էր: Նրան էլ մի կերպ ոչնչացրեցին: Չգիտեմ, թե ինչպե՞ս են խտրական ու ռասիստական արտահայտությունները, գործողությունները և նախագծերն այս երկրից հավաքելու, վերացնելու:
Ժխտմամբ հանգստություն ձեռք չես բերի: Այս երկրում ամեն մեկը չի կարողանում ծերանալ, ծերացած ամեն մեկն էլ չի կարողանում հասունանալ: Ըստ էության վախերը, մյուսի հանդեպ զայրույթը, նախանձը, ատելությունը, արհամարհանքն ու անվստահությունն ամեն օր մեզ ավելի են փոքրացնում: Մենք հեռանում ենք և’ մեզ ստեղծողից, և’ ինքներս մեզանից: Ինքներս մեզ հրամցրած ստերով օրեցօր, ցավոք, ինքներս մեզ և մեր շրջապատին թունավորում ենք: Նույնիսկ եթե ցավալի և սարսափեցնող է, առանց փոփոխության չեն հասունանա: (Աստվածաշնչից մեջբերում կատարելով՝ քրդերեն պատմեց մի դեպքի մասին, որին ինքը ականատես է եղել): Նրանք, ովքեր ատելության, քինախնդրության և տխրության պես զգացմունքերի պատճառ են հանդիսանում, և նրանք, ովքեր անելանելի ճանապարհ են ստեղծում, ժխտողական քաղաքականությա՞մբ են հանգիստ գտնելու: Ժխտմամբ հանգստություն ձեռք չես բերի:
Ոչ ոք ներողություն չի խնդրում: 2005 թ. հայկական գիտաժողովի մասնակիցների համար օգտագործեցին «դավաճան» բառը: Այս գիտաժողովի համար էլ կարող են օգտագործել «դավաճան» բառը: Սեպտեմբերի 6-7-ի դեպքերի մասին արդեն բոլորը գիտեն: Շատ բաներ արդեն չեն ժխտվում: Նույնիսկ Աստծո ծառան, պատասխանատվություն ստանձնելով, սրա համար ներողություն չի խնդրում: Այնքան ժամանակ, մինչև որ ներողություն չխնդրեն, ամեն ինչ կրկնվելու է: Օրինակ` վերջերս օրակարգում է «Վերադարձ դեպի կյանք» գործողությունը: Սրա համար ինչ որ մեկն ասա՞ց «դեռևս ապացու՞յց եք ման գալիս, ներողություն ենք խնդրում, կատարել ենք»: Ես չեմ լսել: Ամեն ինչ ապացույց ունի, սկայան այս երկրում ապացույցները ոչնչացնելու, կեղծ զեկույց պատրաստելու հարցում ավելի վարպետ մեկը չկա:
Մի հպարտացիր` ասելով, թե իրավական պետություն եմ: Չգիտեմ, թե ինչպես մտածել խաղաղության մասին, եթե արդարություն չկա: Արդարությունը այն է, որ մեղավորին պատժում են, իսկ անմեղի իրավունքերը` վերականգնում: Ուշացված պատիժները մեղավորներին քաջալերում և մեղք գործելու են դրդում: Մեր երկրում բռնաբարողների և մարդասպանների ենք տեսնում: Մի հպարտացիր` ասելով, թե սոցիալական, ժողովրդավարական և իրավական պետություն եմ»:
2005 թ. տեղի ունեցած հայկական գիտաժողովը և’ կազմակերպիչների, և’ գիտաժողովի ժամանակ կատարված քննարկումների մակարդակով թեժ քննարկումների առիթ է հանդիսացել: Հրանտ Դինքի ուշագրավ պարզաբանումներով հասարակությունը հետաքրքրվեց:
2005 թ. սեպտեմբերի 25 Բիլգի համալսարանում տեղի ունեցավ «Օսմանյան հայերը կայսրության անկման ժամանակաշրջանում. գիտական պատասխանատվություն և ժողովրդավարական հարցեր» խորագրով գիտաժողով: Երկու օր տևած գիտաժողովն ավարտվեց բողոքներով և քննարկումներով: «Ակօս» թերթի խմբագիր Հրանտ Դինքի պատմած՝ Սվասում ծնված, սակայն Ֆրանսիա գաղթած հայ կնոջ պատմությունը սրահում գտնվողներին լացացրեց: Դինքն ասել է. «Շատ կարևոր է, որ Թուրքիայում նման գիտաժողով են կազմակերպում: Դեռևս մի սփյուռք կա, որը Թուրքիային ընկալում է այն կետում, որտեղ թողել է 1915 թ.` «Թուրքիան չի փոխվի, սա չի ընդունի, անխիղճ է»: Սա դրական առումով նրանց զարմացնելու է»:
«Միլլիյեթ», 10.04.2011
