Աբիդին Էգեն ծնվել է 1893 թ. Իզմիրում ուր և ստացել տարրական և միջնակարգ կրթությունը: 1913-ին գերազանց ավարտելով Ստամբուլի «Հալքալը» գյուղատնտեսական դպրոցը` սկսել է ուսուցչությամբ զբաղվել, սակայն հենց այդ ժամանակ էլ պայթել է Առաջին համաշխարհային պատերազմը, և նա անցել է զինվորական ծառայության: Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում գրեթե անդադար օրագիր է պահել, որում կատարված նշումներն էլ ընդգրկվել են անցյալ տարի Թուրքիայում հրատարակված «Պատերազմի օրագրերը Դարդանելի, Իրաքի և Իրանի ռազմաճակատներից» վերնագրով նրա գրքում:

Մուդրոսի զինադադարից հետո (1918 թ. հոկտեմբերի 30) նա վերադարձել է Բուրսայի գյուղատնտեսական դպրոցում իր նախկին աշխատանքին: Աբիդին Էգեն 1944 թ. Թուրքիայի Էգեյան շրջանի հարավում գտնվող Դենիզլի նահանգից պատգամավոր է ընտրվել ԹԱՄԺ-ում, որտեղ պաշտոնավարել է երկու նստաշրջան: Աբիդին Էգեի «Պատերազմի օրագրերը Դարդանելի, Իրաքի և Իրանի ռազմաճակատներից» գրքից թարգմանաբար մեր ընթերցողներին ենք ներկայացնում Հայոց ցեղասպանությանն առնչվող հատվածները:

«…Այդ երեկո էլ այդտեղ գիշերեցինք: Վաղը այդտեղից դարձյալ ցամաքով շարունակելու ենք մեր ճանապարհը: Իսլահիյեն (Գավառ Թուրքիայում, որը գտնվում է Գազիանթեփ նահանգի հարավ-արևմուտքում-Ակունքի խմբ.) շատ ցաքուցրիվ բնակավայրերով մի գավառ է: Ամենուր հայերի դիակներ են լցված: Դրանք թաղված են գյուղաքաղաքի բոլոր կողմերում: Մի մասն էլ մնացել է ճանապարհին: Մարդ անընդմեջ հայերի քայքայված դիակների է հանդիպում…» (էջ 231):

«…Եթե ճանապարհներին կա մի բան, որին ամենաշատն ես հանդիպում, դրանք հայերի դիակներն են, որ անընդհատ աչքի են զարնում ճանապարհի աջ ու ձախ կողմերում: Դիակների մի մասը շներն են հոշոտում, իսկ մի մասի էլ միայն կմախքն է մնացել այլևս … Մի մասն էլ մի քիչ հողով են ծածկել, բայց հոտը զգալի է: Ճանապարհի երկու կողմերում յուրաքանչյուր մի քանի հարյուր մետրի վրա խորը փորված փոսերի ես հանդիպում: Դրանք գերեզմաններ են, որ պատրաստել են հայերի դիակներով լցնելու համար: Դիակները շպրտում են այդ փոսերի մեջ և վրաները մի փոքր հողով ծածկում: Ռաջոյում հայերի դիակներից առաջացած բավականին մեծ մի գերեզմանոց նկատեցի: Ճանապարհներին հանդիպեցի հայ տղամարդկանց ու կանանց, ովքեր ապրում էին թշվառ ու թափառական կյանքով և մի քանի ղուրուշի դիմաց աշխատում երկաթուղում…» (էջ 233):

Մելինե Անումյան

20.02.2012

Akunq.net