Վերջիհան Զիֆլիօղլու

«Գաղտնի հայերն» իրենց ինքնության մասին, առաջվա համեմատ, ավելի խիզախ են հայտարարում: Դիարբեքիրցի (տիգրանակերտցի) Գաֆֆուր Թյուրքայն ասում է. «Թեև սուննի մուսուլման եմ, բայց և այնպես` հայ եմ»:

Գաֆֆուր Թյուրքայը միայն 15 տարեկանում է տեղեկացել իր հայկական արմատների մասին:

Ժողովրդավարացմանն ուղղված քայլերը Թուրքիայում ապահովում են, որպեսզի բացահայտվեն այն հայերը, ովքեր ապրում են` գաղտնի պահելով իրենց ինքնությունը: Չնայած նրանցից շատերն իրենց էթնիկ արմատներին հայկական բնորոշումն են տալիս, այնուամենայնիվ ապրում են «սուննի մուսուլման» կամ «քուրդ ալևի» ինքնություններով: Իրեն որպես սուննի մուսուլման ներկայացնող Դիարբեքիրի հայերի ճանաչված դեմքերից Գաֆֆուր Թյուրքայը ևս ասում է, թե իր հայը հաջի է եղել և կրթվել սուննի մուսուլմանական մշակույթով: Թյուրքայը, ով միայն 15 տարեկանում է իմացել, որ իր իրական ազգանունն Օհանյան է, ասում է. «Ապրում եմ որպես մուսուլման, բայց չեմ ժխտում իմ անցյալն ու մշակույթը: Կրոնն էական չէ, սակայն ուզում եմ սովորել իմ մայրենին»:

Թյուրքայը հայտնելով, որ Դիարբեքիրի մուսուլման հայերն իրար ճանաչում են, այն տեսակետին է, թե քրիստոնյա հայերը քամահրանքով են վերաբերվում մուսուլման հայերին. «Կարծես թե մենք ենք նախընտրել այս վիճակը: Հայի ինքնությունը պետք է միավորվի ոչ թե կրոնական, այլ էթնիկական արմատների շուրջ»:

Օրակարգ է բերել Հալաչօղլուն

Մինչ այդ պաշտոնազարկված Թուրքական պատմագիտական ընկերության նախկին նախագահ, դոկտոր, պրոֆեսոր Յուսուֆ Հալաչօղլուն մի քանի տարի առաջ ասել էր, թե Թուրքիայում բնակվող քրդերը թուրքմեն են, իսկ իրենց որպես քուրդ ալևի ներկայացնողներն ունեն հայկական արմատներ, և հայտնել, որ «գաղտնի հայերի» վերաբերյալ առկա են գրանցումներ: Իր այս արտահայտության պատճառով թեժ քննարկումների տեղիք տված Հալաչօղլուն Գաֆֆուր Թյուրքայի խոսքերի առնչությամբ նշում է. «Գաղտնի հայեր կան ոչ միայն Դիարբեքիրում, այլև` ողջ Թուրքիայում և այլևս բացահայտում են իրենց ինքնությունը»:

«Կրոնական արարողությունները կատարվում են բնության գրկում»

Արդվինի և Ռիզեի նահանգներում բնակվող ու հայերենի բարբառներից մեկով հաղորդակցվող մուսուլմանացած հայերն էլ ներկայանում են որպես «համշենցի»: Գիտնական ու քաղաքական գործիչ Իսմեթ Շահինը, ով նույնպես համշենցի է, ասում է, որ համշենցիները պահպանել են քրիստոնեության ավանդույթները: Փաստավավերագրական ֆիլմերի հեղինակ Քազըմ Գյունդողանը ևս նշելով, թե Թունջելիում (Դերսիմ) բնակվող իր ընտանիքն ապրում է ալևի քրդի ինքնությամբ, հայտնում է, որ իրենց արմատները թաքցնող դերսիմցի հայերը «աղոթում են բնության գրկում»:

25/06/2011

Ռադիկալ օրաթերթ

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1054029&CategoryID=77