Տրդատ Ա-ից հետո Մեծ Հայքում գահ էին բարձրանում պարթեւական Արշակունի արքայատոհմի ներկայացուցիչները, սակայն նրանք մինչեւ 2-րդ դարի վերջերը ժառանգաբար չէին իշխում այստեղ: Հայոց արքայի թեկնածությունն առաջադրում էր պարթեւների արքան, հաստատում էր Հռոմի կայսրը: Այդպիսով` պահպանվում էր երկու գերտերությունների ազդեցության հավասարակշռությունը ռազմավարական կարեւոր նշանակություն ունեցող Հայաստանում: Մեծ Հայքի գահի վրա Տրդատ Ա-ին հաջորդում է Սանատրուկը (88-110թթ.),…
Արտաշեսյան արքայատան անկումից հետո Հռոմեական կայսրությունը ձգտում էր իր ազդեցությունը Մեծ Հայքում պահպանել դրածո թագավորների միջոցով: Հայոց գահի համար պայքարում էին նաեւ պարթեւները: Ռազմավարական խոշոր կարեւորություն ունեցող Հայաստանը պայքարի թատերաբեմ էր դարձել հարեւան երկու տերությունների համար: Հայերը հակված էին համագործակցել պարթեւների հետ, քանի որ նրանք ավելի մոտ էին սովորույթներով ու բարքերով եւ, ի տարբերություն Հռոմի,…
Տիգրան Մեծին հաջորդեց որդին` Արտավազդ Բ-ն (Ք.ա. 55-34թթ.), որի գահակալման տարիներին Մեծ Հայքը հայտնվել էր պարթեւա-հռոմեական սուր զինաբախումների ոլորտում: Նա երկրի անկախության ու անվտանգության ապահովման հուսալի միջոց դարձրեց պատերազմող տերությունների միջեւ խուսանավելու քաղաքականությունը` ըստ իրավիճակի թելադրման հարելով մերթ մեկին, մերթ մյուսին: Հայաստանը թե Հռոմի, թե Պարթեւստանի համար ուներ ռազմական եւ տնտեսական կարեւոր նշանակություն: Հայկական լեռնաշխարհն…
Արտաշես Ա-ի հաջորդների` Արտավազդ Ա-ի (Ք.ա. 160-115 թթ.) եւ Տիրան-Տիգրան Ա-ի (Ք.ա. 115-95 թթ.) գահակալության տարիները համեմատաբար հանգիստ են եղել. հարուստ չեն եղել արտաքին իրադարձություններով եւ պատերազմներով: Թերեւս այդ պատճառով նրանց կառավարման ժամանակաշրջանի մասին տեղեկությունները չափազանց սակավ են: Հռոմեացի պատմագիր Հուստինոսի վկայությամբ` հզորացած Պարթեւստանի դեմ պատերազմում Հայաստանի պարտության հետեւանքով Տիգրան Ա-ի գահաժառանգ որդի Տիգրանը պատանդ…
Սելեւկյան պետության կարճատեւ գերիշխանության տարիներին Անտիոքոս III-ը, Հայաստանը ջլատելու եւ իր տիրապետությունն այստեղ ամրապնդելու նպատակով, մի շարք սահմանային «աշխարհներ» ու գավառներ կտրեց Մեծ Հայքից եւ բռնակցեց շրջակա այլ երկրների: Ք.ա. 190 թ. Փոքր Ասիայի Մագնեսիա քաղաքի մոտ Անտիոքոս III-ը ծանր պարտություն կրեց հռոմեացիներից: Օգտվելով սելեւկյան պետության թուլացումից` Ք.ա. 189 թ. Մեծ Հայքում անկախ թագավոր հռչակվեց…
Ըստ ավանդության` Նինվեի գրավման ժամանակ (Ք.ա. 612թ.) մարերին աջակցել է հայոց նահապետներից Պարույր Սկայորդին, որին Մարաստանի Կիաքսար թագավորը ճանաչել է Հայոց արքա: Պարույրի ազգականներից Երվանդ Սակավակյացը հիմք դրեց հայկական նոր արքայատոհմի, որը նրա անունով կոչվեց Երվանդունիների հարստություն: Մայրաքաղաքը շարունակում էր մնալ Վանը, իսկ IV դարից դարձավ Արմավիրը: Երվանդունիների համահայկական թագավորությունն ընդգրկում էր նախկին Վանի թագավորության…
Վանի (Արարատյան) թագավորությունը Ք.ա. IX -VII դարերում Ք.ա. IX դարից Հայկական լեռնաշխարհում ասպարեզ իջավ մի պետություն, որին ասորեստանցիները կոչում էին Ուրարտու, իսկ այդ պետության թագավորներն իրենց երկիրն անվանում էին Բիայնիլի: Ուրարտուն Արարատի աղավաղված ձեւն է, իսկ Բիայնիլիից ծագում է Վան անունը: Այդ պատճառով էլ ընդունված է այդ պետությունը կոչել Վանի կամ Արարատյան թագավորություն: Այս թագավորությունը…
Հայաստանն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի • Հայաստան ասելով` պետք է հասկանալ այն ամբողջական տարածքը, որտեղ ապրել ու իր պատմությունն է կերտել հայ ժողովուրդը: • Աքեմենյան Պարսկաստանի տիրապետության տակ գտնվելու ժամանակներից սկսած` Հայաստանի մասին մեզ հասել են Դարեհ Ա-ի (521-484) Բեհիստունի (Քիրմանշահ քաղաքի մոտ) արձանագրությունը, հույն պատմագիրներ Հերոդոտի ու Քսենոֆոնի գրավոր հիշատակությունները: • Դարեհի Բեհիստունյան արձանագրության մեջ հիշատակված…
Հայկական լեռնաշխարհը և Առաջավոր Ասիան Ք.Ա. III- II հազարամյակներում Հայկական առաջին պետական կազմավորումները Հայկական լեռնաշխարհում 3-րդ եւ 2-րդ հազարամյակներում ապրում էին հարյուրավոր հնդեվրոպական ցեղեր: Հայ ժողովրդի կազմավորման մասնակցել են հնդեւրոպալեզու ցեղախմբեր, որոնցից ամենախոշոր ցեղերն էին.- ՀԱՅ եւ Արմեն ցեղախմբերը: <!–[if !supportLists]–> <!–[endif]–> ՀԱՅԱՍԱ Խեթերը (Հիթիթները) իրենց պետությունը ստեղծել են Փոքր Ասիայում Ք.Ա 18-12-րդ դարերում: Իսկ Հյուսիսային…
ՀՆԱԳՈՒՅՆ ՇՐՋԱՆ Հայկական լեռնաշխարհը Հայ ժողովուրդն իր բազմադարյան պատմությունն ու մշակույթը ստեղծել է Հայկական լեռնաշխարհում, որը տարածվում է Փոքր Ասիայի և Իրանական սարահարթերի միջև՝ հարավում սահման ունենալով Միջագետքը, հյուսիսում ընդգրկելով Փոքր Կովկասի լեռնաշղթան: Հայերը հնդեվրոպական ծագում ունեցող ժողովուրդ են, Քրիստոսի ծննդից հազարամյակներ առաջ եղել են մայր ժողովրդի բաղկացուցիչ մասը, որը բնակվում էր հնդեվրոպական նախահայրենիքում՝ Առաջավոր…
