ԱԲԱՐԱ. հնագույն ամրոց Փոքր Հայքում՝ Տևրիկե քաղաքի մոտ: IXդּ եղել է Պավլիկյանների հենակետ: 871-ին բյուզանդական Վասլի I կայսերը, ի թիվս այլ ամրոցների, ավերել է Աբարան: IX դարից հիշատակվում է որպես քաղաք: 1021-80-ին մտել է Սեբաստիայի Արծրունիների իշխանության մեջ: Ենթադրվում է, որ վերստին ավերվել է մոնղոլական տիրապետության ժամանակ (XII-XIVդդ.): Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 1, Երևան, 1990:
Բերդեր-ամրոցներ
Բերդեր-ամրոցներ
ԱՐԿՆԻ
ԱՐԿՆԻ, Արղնի, Արղանահին. բերդաքաղաք Հայոց Ծոփք նահանգի Պաղնատուն գավառում, Պաղին գետի աջափնյակում բարձրացող դժվարամատույց լեռան երկճյուղ գագաթին: 1051թ. Հաբելի որդի Հարպիկ իշխանը, Դավիթ, Լևոն և Կոնստանդին եղբայրների հետ, Արկնի բերդում (Ամուրն Արղնոյ) հաջողությամբ դիմադրել է բյուզանդական զորքին: 1062թ. Արկնին գրավել և զգալիորեն ավերել են սելջուկյան թուրքերը: 1555թվականից անցել է օսմանյան Թուրքիային, հետագայում մտցվել է Դիարբեքիրի…
Բերդեր-ամրոցներ
ԴԱՐՈՒՅՆՔ
ԴԱՐՈՒՅՆՔ, Դարոյնք, Դարօնք, բերդաքաղաք Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Կոգովիտ գավառում: Բերդը կառուցվել է քաղաքի հյուսիսային կողմում, Կոնատիկ գետակի ափին, Անտոնի դար կոչվող սեպաձև լեռան կատարին, ամրացվել հզոր պարսիսպներով, աշտարակներով ու մարտկոցներով: Բերդի հնության մասին են վկայում պարսպին պահպանված քրմապետի, արքայի և առասպելական կենդանու բարձրաքանդակ պատկերները (մ.թ.ա. VIII-VIIդդ.): Հնագույն ժամանակներից մինչև Vդ. Դարույնքը մտել է արքունի…
Բերդեր-ամրոցներ
ԹՄՆԻՍ
ԹՄՆԻՍ, Տոմիսիա. բերդ Մեծ Հայքի Անձիտ գավաառում, Եփրատի ձախ ափին (այժմյան Իզոլու գյուղի տեղում): Ուրարտական սեպաձև արձանագրություններում հիշատակվում է Տումեիշկի անվանումով: Թմնիսը կառուցվել է ռազմատնտեսական խոշոր նշանակություն ունեցող համանուն գետանցը հսկելու նպատակով: Եղել է նաև առևտրական կարավանների կայան և հանգուցակետ, որտեղ գանձվել են գետանցի մաքսերը: Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 2, Երևան, 1995:
Բերդեր-ամրոցներ
ԹՈՒԽԱՐՔ
ԹՈՒԽԱՐՔ, Թուխարս. ամրոց Մեծ Հայքի Տայք նահանգի Կղարջք գավառում, Ճորոխ գետի աջ ափին: Հիշատակվում է VIIդ. «Աշխարհացոյցում»: Եղել է Մամիկոնյանների տոհմական կալվածքն ու ռազմական հենակետը: 702թ. Վարդանակերտի ճակատամատում արաբներին հաղթելուց հետո Թուխարքում է ամրացել Հայոց սպարապետ Սմբատ Բագրատունին (Բյուրատյանը): Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 2, Երևան, 1995:
Բերդեր-ամրոցներ
ԹՈՓՐԱԿԿԱԼԵ
ԹՈՓՐԱԿԿԱԼԵ, Ռուսախինիլի. հնադարյան բերդաքաղաք Վան քաղաքի հյուսիս-արևելքում, Ագռավաքար կոչվող ծայրամասում: Հիմնադրվել և ծաղկել է Ռուսա Ա թագավորի օրոք (մ.թ.ա. մոտ 735-714թթ.): 1870-ական թթ. Թոփրակկալեից զգալի նյութեր է հավաքել Սեդրակ Տևկանցը (հավաքածուն հետագայում վաճառել է եվրոպական թանգարաններին): 1879թ. Թոփրակկալեն պեղել և հետազոտել են ամերիկացի միսիոներ Դ.Ռայնոլդսը և անգլիական փոխդեսպան Է.Կլեյտոնը, 1880թ. ամերիկացի Հ.Ռասսամը: Հիմնականում ուշադրությունը կենտրոնացվել…
Բերդեր-ամրոցներ
ԽՈԶԱՆ
ԽՈԶԱՆ. բերդաքաղաք Մեծ Հայքի Ծոփք նահանգի Պաղնատուն գավառում: Ուրարտական սեպաձև արձանագրութուններում հիշատակվում է Խուզանու անվանաձևով: Ստեփանոս Տարոնեցին IXդ. 1-ին կեսի դեպքերի առնչությամբ Խոզանը հիշատակում է որպես գյուղաքաղաք, իսկ Մատթեոս Ուռհայեցին`համանուն գավառի կենտրոն: Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 2, Երևան, 1995:
Բերդեր-ամրոցներ
ԾԱՄՆԴԱՎ
ԾԱՄՆԴԱՎ. բերդաքաղաք, համանուն գավառի կենտրոնը Փոքր Հայքում, Կեսարիա քաղաքից արևելք (այժմ Մելիք գազի մոտ), բլրի գագաթին: Միջին դարերում հսկել է Կեսարիայից Մելիտենե տանող մայրուղին: XIդ. մտել է Վասպուրականի թագավոր Սենեքերիմի որդի Դավիթ Արծրունու (1025-1035թթ.) և Վանանդի թագավոր Գագիկ Աբասյանի (1065-1080թթ.) տիրույթների մեջ, 1066-1072թթ. Գրիգոր Բ վկայասեր կաթողիկոսի նստավայրը: 1080թ. Ծամնդավի բերդը վերածվել է արքունի բանտի: …
Բերդեր-ամրոցներ
ԿԱՐՍ
ԿԱՐՍ, (թուրքական աղավաղմամբ` Ղարս), բերդաքաղաք Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Վանանդ գավաում, Ախուրյանի վտակ Կարս գետի աջ ափին: «Կարուց բերդ», «Ամուրն Կարուց», «Ամրոց Կարուց» անվանումներով հիշատակվում է բազմաթիվ մատենագրական աղբյուրներում: Կարսի բերդի`որպես ռազմավարական և տնտեսական կարևոր նշանակություն ունեցող ամրության մասին հիշատակությունը վերաբերում է IXդ., թեև այն հիմնադրվել է ավելի վաղ: 888թ. Վանանդի իշխան Սահակ Մլեհն ապստամբել…
Բերդեր-ամրոցներ
ԿՈՏՈՐ
ԿՈՏՈՐ, Կոտորք. բերդ Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Անձախի ձոր գավառում, Կոտորի (այժմ` Կոտուր) հիմնադրման ժամանակն անհայտ է: Բագրատունիների թագավորության սկզբին վերանորոգվել և դարձել է սահմանային զորակայան: Xդ. սկզբին անցել է Արծրունիներին: Ապումրվան Գագիկ Արծրունին Կոտորում բանտարկել է իշխան Գուրգեն Արծրունուն, իսկ Ապուսահիլ Արծրունին` Ստեփանոս Գ Սևանցի կաթողիկոսին, որտեղ նա մահացել է (972թ.): Հայկական համառոտ հանրագիտարան,…
