ՏԱՏԵՈՆ, Տատեոնք, Դիադին. ավան Այրարատ նահանգի Ծաղկոտն գավառում`Արածանիի աջ ափին: Առաջին անգամ հիշատակում է Մովսես Խորենացին` որպես Հայոց Տիգրան արքայի կողմից նախարար Երախնավու Անձևացուն պարգևած տիրույթ: XVIդ. Տատեոնը նվաճվել է թուրքերի կողմից: Մինչև XIXդ. 1-ին քառորդը` Բայազետի փաշայության Դիադինի գավառի կենտրոն: XVIIIդ. մարդաշատ գյուղաքաղաք` շուրջ 500 տուն բնակչությամբ, գերազանցապես հայեր. զբաղվել են արհեստներով, առևտրով: Գործել…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՏԱՐԵՆՏ
ՏԱՐԵՆՏ, Տարենտե. ավան, Տարենտ գավառակի կենտրոնը Սեբաստիայի նահանգում, Սեբաստիայից մոտ 135 կմ հարավ-արևելք` Թոխմա (Մելաս) գետի ափին: Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիների նախօրեին ուներ 4000 (500 տուն) հայ բնակիչ: Զբաղվել են հացահատիկի մշակությամբ, այգեգործությամբ, արհեստներով, առևտրով: Ուներ 2 եկեղեցի (Ս.Աստվածածին, Ս.Երրորդություն), վարժարան: Բնակիչները տեղահանվել են Մեծ եղեռնի ժամանակ: Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 4, Երևան, 2003:
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՏԵՎՐԻԿ
ՏԵՎՐԻԿ, Տիվրիկ, Դիվրիգ. քաղաք Փոքր Հայքում, Ակնիից 50 կմ հյուսիս-արևմուտք: Տևրիկը հիմնադրել է պավլիկյանների առաջնորդ Կարբեասը 855թ.` այն դարձնելով գլխավոր կենտրոն (արաբ պատմիչ Տաբարին Տևրիկը անվանել է Կարբեասի քաղաք): 856-873թթ. եղել է նշանավոր հենակետ պավլիկյան և արաբական զորքերի համար` բյուզանդացիների դեմ նրանց համատեղ պայքարում: Բյուզանդական զորքերը 873թ. պարտության են մատնել պավլիկյաններին, գրավել Տևրիկը: XIդ. վերջին…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ, քաղաք Աղձնիք նահանգում: Իր թագադրման վայրում հիմնադրել և անվանակոչել է Տիգրան Բ Մեծը` մ.թ.ա. 70-ական թթ. սկզբին և հռչակել տերության մայրաքաղաք: Հայագիտության մեջ երկար ժամանակ նույնացվել է Տիգրիսի Քաղիրթ վտակի արևմտյան մասում գտնվող Նփրկերտ քաղաքի հետ (Լեհման-Հաուպտ, Մոլթքե, Հ.Մանանդյան և ուրիշներ), ինչը չի հաստատվում (դեռևս Հ.Կիպերտը և Ն.Ադոնցը կասկածի են ենթարկել այդ տեսակետները): Ըստ…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՏՐԱՊԻԶՈՆ
ՏՐԱՊԻԶՈՆ, Տրապեզունդ, Տրապեզա. քաղաք Թուրքիայի հյուսիս-արևելքում` Սև ծովի ափին: Հայերը Տրապիզոնում հաստավել են VIIդ: 1239թ. մոնղոլական հալածանքներից խուսափելով` զգալի թվով հայեր Անիից փոխադրվել են Տրապիզոն: 1339թ. ուժեղ երկրաշարժից հետո դարձյալ Անիից և շրջակայքից շատ հայեր ապաստանել են Տրապիզոնում, որտեղ արհեստների և առևտրի զարգացմամբ շահագրգռված բյուզանդական կայսրերը նրանց հատկացրել են առանձին թաղամաս: XV-XVIդդ. հայերը հաջորդաբար հիմնել…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՈՒՐՖԱ
ՈՒՐՖԱ, Ուրհա, Օրֆա, Ռուհա, Եդեսիա. քաղաք Թուրքիայում: XIXդ. սկզբին Ուրֆան ուներ մոտ 2 հազար տուն հայ, Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին`շուրջ 35 հազար հայ բնակիչ: Հայերը զբաղվել են արհեստներով, առևտրով, երկրագործությամբ, հռչակված են եղել հայ քարակոփ վարպետները, կտավագործները, բրուտները: Միջազգային ճանաչում ուներ Ուրֆայի հայ կանանց ասեղնագործությունը, որով զարդարված սրբիչները, զգեստները, ծածկոցները վաճառվում էին Անգլիայում, ԱՄՆ-ում և…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՔՂԻ
ՔՂԻ, Քեղի, Կեղի, Գեղի, Կողո բերդ. գյուղաքաղաք, Էրզրումի նահանգի Քղի գավառի կենտրոնը: Գտնվում է Արածանիի աջակողմյան վտակ Քղիի աջ ափին: Հին Քղին տուժել է 1415թ, ամբողջովին ավերվել 1616թ. երկրաշարժերից: Ողջ մնացած բնակիչները նոր քաղաքը հիմնադրել են Սետախառոմ և Քարագլուխ լեռների ստորոտին: XXդ. սկզբին Քղին երկհարկանի քարաշեն տներով բարեկարգ քաղաք էր` 3500 բնակչությամբ (2450` հայ): Հայերը…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ՕԼԹԻ
ՕԼԹԻ, Ողթիք, Ուղթիք, Ուղթիս, Ուխտիք, Ուխտյաց քաղաք, Աղթիք. քաղաք Տայք նահանգի Ոքաղե գավառում, Բոխաի աջ վտակ Օլթիի ափին: Սռաջին անգամ հիշատակվում է X-XIդդ. աղբյուրներում: Նախապես պատկանել է Մամիկոնյանների նախարարական տանը, որից հետո անցել է Բագրատունիներին, եղել Տայքի կյուրեղապատության կենտրոնը: Վերջինիս վերացումից (1000թ.) հետո նահանգի հետ միացվել է Բյուզանդական կայսրությանը: Հետագայում Օլթին, մնալով հիմնականում հայաբնակ քաղաք,…
