ԱՐԴՎԻՆ, Արդուին. քաղաք Եգր ՙաշխարհի՚ Նիգալ գավառում: IX դարից մտել է Արտանուջի Բագրատունիների իշխանության, իսկ XIդ. սկզբից` վրաց Բագրատունիների թագավորության կազմի մեջ: Մինչև XIVդ. եղել է արհեստագործական և առևտրի կենտրոն: 1555թ. թուրք-պարսկական պայմանագրով անցել է Օսմանյան Թուրքիային և մտել Չըլդրի (Ախալցխայի) փաշայության մեջ (Արդվինը առժամանակ վերանվանել են Լիվանե և դարձրել համանուն գավառի կենտրոնը): 1877-78 թթ.…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԱՐԿՆԻ
ԱՐԿՆԻ, Արղնի, Արղանահին. բերդաքաղաք Հայոց Ծոփք նահանգի Պաղնատուն գավառում՝ Պաղին գետի աջափնյակում բարձրացող դժվարամատույց լեռան երկճյուղ գագաթին: 1051թ. Հաբելի որդի Հարպիկ իշխանը, Դավիթ, Լևոն և Կոնստանդին եղբայրների հետ, Արկնի բերդում (Ամուրն Արղնոյ) հաջողությամբ դիմադրել է բյուզանդական զորքին: 1062թ. Արկնին գրավել և զգալիորեն ավերել են սելջուկյան թուրքերը: 1555թվականից անցել է օսմանյան Թուրքիային, հետագայում մտցվել է Դիարբեքիրի…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԱՐՂԱՆԱՄԱԴԵՆ
ԱՐՂԱՆԱՄԱԴԵՆ, Արղանա. գյուղաքաղաք, համանուն գավառի կենտրոնը Արևմտյան Հայաստանի Դիարբեքիրի նահանգում: XIXդ. 30-ական թվականներին` 6 հազար, 1850-ական թվականներին՝ 1500, XXդ. սկզբին` 1000 հայ բնակչություն: Արղանամադենը հռչակված էր պղնձի հարուստ հանքերով (դեռևս 1847թ. տարեկան արդյունահանվել է 5 հազար տոննա պղինձ): Հայերը հիմնականում աշխատում էին պղնձահանքերում, զբաղվում նաև երկրագործությամբ, արհեստներով, առևտրով: Ունեին երկու եկեղեցի (Ս.Աստվածածին և Ս.Սարգիս)` կից…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԱՐՃԵՇ
ԱՐՃԵՇ. քաղաք Մեծ Հայքի Տուրուբերան նահանգի Աղիովիտ գավառում՝ Վանա լճի հյուսիսային ափին: Հավանաբար հիմնադրել է Արգիշտի Բ թագավորը (Արճեշում գտնվել է նրա անունով երկու արձանագրություն): Պատկանել է արքունի տան կրտսեր անդամներին: 624-ին Արճեշը գրավել և զգալիորեն ավերել են բյուզանդական զորքերը: VIIդ. վերջին արաբական նվաճողներն այնտեղ պահել են կայազոր: 774-775թթ. հակաարաբական ապստամբության ժամանակ Արճեշի մոտ տեղի…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԱԲԵՐԴ
ԲԱԲԵՐԴ, Բայբերդ, Բայբուրդ. բերդաքաղաք Բարձր Հայք նահանգի Սպեր գավառում՝ Ճորոխի զույգ ափերին (այժմ` ք. Բայբուրդ Գյումուշխանե իլում): Դեռևս մ.թ.ա. II դարում հռչակվել է անառիկ բերդամրոցով: Հայաստանի 387թ. բաժանմամբ անցել է Բյուզանդիային: VI դարում Հուստինիանոս I կայսրը վերակառուցել է այն և դարձրել զորակայան: Սելջուկյան թուրքերը 1040-ական թվականերին փորձել են գրավել Բաբերդը, սակայն նահանջել են՝ տալով զգալի…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԱԳԱՌԻՃ
ԲԱԳԱՌԻՃ, Բագայառիճ, Բագառինջ. ավան Մեծ Հայքի Բարձր Հայք նահանգում՝ Կարին քաղաքից արևմուտք: Ըստ Մովսես Խորենացու՝ Տիգրան Բ Մեծը (մ.թ.ա. 95-55թթ.) Բագառիճում զետեղել է Հեփեստոս աստծո անդրին: Ագաթանգեղոսը վկայում է այնտեղ Միհր աստծո տաճարի մասին: Միջին դարերում Բագառիճը եղել է առևտրական կենտրոն, ունեցել իջևանատներ, արհեստանոցներ: XXդ. սկզբին դեռևս նշմարվում էին բերդի և հեթանոս տաճարների ավերակները: XXդ.…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԱԼՈՒ
ԲԱԼՈՒ, Բալա, Բալահովիտ, Բալիոբիտ, Բալովիտ, Բալուահովիտ, Բալուես, Բալուիս, Բուլու, Հրոմանոպոլիս, Պալա, Պալու, Պոլիս, Ռոմանոպոլիս, Փալու. բերդաքաղաք Մեծ Հայքի Չորրորդ Հայք աշխարհի Բալահովիտ գավառում, մինչև 6-րդ դ. Եղել է գավառի կենտրոնը, ուշ ժամանակներում մտնում էր Դիարբեքիրի նահանգի Արղանամադենի գավառի Բալուի գավառակի մեջ և վերջինիս կենտրոնն էր: Բ-ն կառուցված է Արածանի գետի աջ ափին` ձորամիջում, որտեղ գետի…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԱՅԱԶԵՏ
ԲԱՅԱԶԵՏ, Բաբոյնք, Բայազետ, Բայազեթ, Բայազետ Հին, Բայազիդ, Բայազիտ, Բայբոնք, Բայեզիտ, Բիազիտ, Դուղուբայազետ, Դողուբայայազիդ, Պայազիտ, Պայեզիտ Պե յազիդ, Պեյազիտ. քաղաք (բերդ, բերդաքաղաք) Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի նաhանգի Բայազետի գավառի Բայազետի գավառակում, Բայազետի գավառի և գավառակի վարչական կենտրոնը: Գտնվում է Մասիսից հարավ-արևմուտք, Ծաղկանց (Ալադաղ) լեռների մի ճյուղի՝ Թոնդուրեկ լեռան հյուսիսային լանջերին, մոտ 1900 մ բարձրության վրա: Գեղատեսիլ է.…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԱՖՌԱ
ԲԱՖՌԱ. քաղաք Թուրքիայի Տրապիզոն քաղաքից 24 կմ արևմուտք: 1914թ. Բաֆռայում ապրել է շուրջ 2200 հայ: Զբաղվել են արհեստագործությամբ և առևտրով, ունեին եկեղեցի (Ս.Կարապետ, հիմնադրվել է 1823թ.) և վարժարան` 260 աշակերտներով: Բաֆռայի հայ բնակիչները բռնությամբ տեղահանվել են 1915թ. Մեծ եղեռնի ժամանակ, մեծ մասը զոհվել է գաղթի ճանապարհին, փրկվածները տարագրվել են օտար երկրներ: 1960թ. տվյալներով Բաֆռայում կար…
Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներ
ԲԵՐԴԱԿ
ԲԵՐԴԱԿ (Դերսիմ). Բերդակի անտիկ պատմության վերաբերյալ տեղեկություններ չեն գտնվել: Հայտնի է, որ նախկին բնակավայրը հիմնադրաված է եղել Բերդակ ամրոցի փեշերին: Ենթադրվում է, որ շրջանը սկզբում բնակեցված է եղել ուրարտացիներով: Ուրարտացիներից հետո այն անցել է մուշկերի, մեդիացիների, պարսիկների, Կապադովկիայի թագավորության, Հայկական թագավորության, հռոմեացիների և բյուզանդացիների իշխանության տակ: 7-րդ դարում ենթարկվել է արաբների ասպատակություններին: Տարբեր ժամանակաշրջաններում տեղահանությունների…
